همه چیز درباره بازگشت کوپن / «کوپن الکترونیکی» چیست و به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟ ‏

ماجرا از کجا آغاز شد؟
همزمان با افزایش قیمت دلار و بروز برخی نابسامانی‌ها در اقتصاد کشور، بسیاری از مسئولان و کارشناسان اعتقاد داشتند که این ‏وضعیت، به اقشار پایین جامعه بیشتر آسیب وارد می‌کند. به عبارت دقیق تر، «دارندگان درآمد‌های ثابت» اعم از کارمندان، ‏کارگران و تمامی حقوق بگیران در معرض آسیب بیشتری هستند. علیت این موضوع هم مشخص است. این افراد با وجود ثابت ‏بودن درآمدشان، به دلیل کاهش ارزش پول ملی، از ارزش دارایی‌های آن‌ها کاسته می‌شود. این در حالی است که افرادی که درآمد ‏آن‌ها متغیر است می‌توانند از وضعیت آشفته کنونی حتی سود ببرند و ناگهان ثروتمندتر شوند. ‏

در این شر ایط، گزارش‌ها از افزایش قیمت مواد غذایی و نیز مواد پلاستیکی حکایت داشت. برخی حتی از افزایش ۳۰ درصدی ‏قیمت مواد غذایی خبر می‌دادند. مواد پلاستیکی حتی افزایش قیمت بیشتری را نیز تجربه کردند. ‏

در این شرایط، مجلس طرحی دو فوریتی را تصویب کرد که دولت را موظف کرد حداکثر ظرف مدت دو ماه شبکه توزیع کالا‌های ‏اساسی مورد نیاز خانوار‌ها را طوری ساماندهی کند که نیاز‌های اساسی خانوار‌ها با قیمت سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و ‏تولیدکنندگان و براساس نرخ ارز ترجیحی در اختیار آن‌ها قرار گیرد‎. ‎‏ به دنبال این مصوبه، محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه ‏و بودجه گفت که دولت پنج بسته حمایتی از برنامه جامع مقابله با تحریم‌ها را تدوین کرده که نخستین بسته آن مربوط به تامین ‏کالا‌های اساسی و داروی مورد نیاز مردم است‎. ‎‏ به گفته او، این بسته شامل مایحتاج عمومی، دارو و نهاده‌های کشاورزی است که ‏بر این اساس ۱۳ میلیارد دلار برای ۲۵ قلم کالای اساسی و مورد نیاز مردم با ارز ۴۲ هزار ریالی تا پایان امسال اختصاص داده ‏می شود. ‏

کالا کارت یا کوپن الکترونیکی چیست؟
کالا کارت یا کوپن الکترونیکی کارتی است که نقش همان کوپ یا کالابرگ در دهه ۶۰ را بازی می‌کند. در طرحی که در دهه ‏‏۶۰ و هنگام جنگ پیاده می‌شد، به صورت متناوب و بر اساس یک زمانبدی، کوپن‌های کاغذی به خاواده‌ها بر اساس تعداد افراد ‏خانوار تعلق می‌گرفت. هر کالا، کوپن مخصوص به خود را داشت. این کالا‌ها شامل بنزین، برنج، روغن، قند، شکر، صابون، ‏پودر شوینده، پنیر، تن ماهی، گوشت، مرغ، تخم‌مرغ و ... بود. افراد می‌توانستند با کوپن، سهمیه مربوط به خود را از فروشگاه ‏هایی که کالا‌های مذکور را از دولت گرفته بودند، دریافت کنند. ‏

اکنون نیز کوپن الکترونیکی تقریبا همان نقش را ایفا خواهد کرد. با این تفاوت که «کاغذ» از این میان حذف شده است. آن گونه که ‏از گفته‌های مقام‌های مسئول از جمله معاون وزیر تعاون برمی آید، در این طرح، کوپن‌های الکترونیک سالی سه تا چهار بار ‏شارژ خواهند شد؛ به عبارت دیگر به طور متوسط هر سه یا چهار ماه یک بار این کوپن‌ها شارژ می‌شوند. میدری البته چندی بعد ‏در توضیحاتی تکمیلی درباره میزان شارژ این کارت‌ها گفته بود: «برای خانوار پنج‌نفره که تحت پوشش یکی از این سازمان‌های ‏یادشده باشد، شارژ خرید به مبلغ ۱۵۰ هزار تومان در نظر گرفته‌شده و این رقم برای هر فرد ۴۰ هزار تومان است.» ‏

این در حالی است که پیش از این ناصر موسوی لارگانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، نیز درباره میزان شارژ این کوپن‌های ‏الکترونیکی گفته بود: «کارت‌های الکترونیکی تنها برای عبور از وضعیت امروز به وجود آمده و فعلاً ماهیانه ۱۰۰ هزار تومان ‏شارژ می‌شود‎. ‎‏» ‏

البته این گفته‌ها تا حدی ابهام دارد؛ چراکه مشخص نیست کارت ها، هر سه یا چهار ماه یکبار مثلا به اندازه ۳۰۰ یا ۴۰۰ هزار ‏تومان شارژ خواهند شد یا هر ماه ۱۰۰ یا ۱۵۰ هزار تومان. ‏

چند نفر کوپن الکترونیکی می‌گیرند؟
به گفته مقام‌های وزارت تعاون، قرار است دهک‌های پایین‌تر جامعه این کوپن‌های الکترونیکی را دریافت کنند. به طور دقیق ‏تر، طرح کوپن الکترونیک، برای ۱۰ میلیون نفر اجرا می‌شود که تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند؛ بنابراین گستره این ‏طرح بیش از این تعداد از اقشار جامعه نخواهد رفت. به عبارت دیگر حدود ۱۲ درصد از مردم تحت پوشش این طرح خواهند بود. ‏

کوپن الکترونیکی خوب است یا بد؟
درباره کوپن الکترونیکی نظرات متفاوتی در میان کارشناسان وجود دارد. از ویژگی‌های این طرح می‌توان به عدم پرداخت ‏مستقیم پول به مردم اشاره کرد که به گفته وزارت تعاون، اتفاق مثبتی تلقی می‌شود. به گفته میدری، «اگر پول مستقیم به مردم ‏پرداخت شود، آثار مخربی دارد؛ چراکه همه متقاضی دریافت آن می‌شوند.» ‏

بسیاری از کارشناسان و نیز نمایندگان مجلس بر تامین نیاز‌های اساسی و اولیه مردم تاکید دارند. شاید از این نظر، کوپن ‏الکترونیکی مناسب باشد. اما برخی کارشناسان نیز معتقدند این اتفاق باعث افزایش تقاضا بین مردم خواهد شد. آنچه مسلم است ‏اینکه مسئولان کشور تاکید کرده اند این طرح، یک برنامه موقتی است برای عبور از شرایط فعلی. نکته دیگر اینکه صرفا حدود ‏‏۱۲ درصد مردم یعنی ۱۰ میلیون نفر مشمول این کوپن‌های الکترونیکی خواهند شد. یعنی شاید این کوپن مانند کوپن‌های دهه ۶۰ ‏و حتی یارانه‌ای که از سال ۸۹ آغاز شد، در تمام جامعه ملموس و فراگیر نباشد. ‏ضمن آنکه هنوز به طور دقیق مشخص نشده این کوپن های الکترونیکی به چه کالاهایی تعلق می گیرند.

انتخاب