مجید اخشابی: زنان به موسیقی ایران رنگ داده اند

بدون شک از شناخته شده ترین هنرمندان عرصه موسیقی کشورمان است.
به گزارش ماهنامه دنیای زنان - نیما نوربخش:  خواننده، نوازنده و آهنگسازی که صدای گرمش را روی تیتراژ سریال های معروف تلویزیونی شنیده ایم و با آنها خاطره داریم. مجید اخشابی از سال 1380 با خوانندگی در تیتراژ یکی از سریال های تلویزیونی به نام «گمگشته» توانسته قابلیت های صدای خود را به شکلی جدی و فراگیر به مردم معرفی کند و از آن سال به بعد استفاده از موسیقی در تیتراز سریال های پس از انقلاب به صورت سنتی همیشگی شکل گرفت. پس از آن در سریال ها و برنامه هایی چون، همراز، عروج، مهتاب، محله بنده نواز، مسافری از هند، متهم گریخت، خانه به دوش، دارا و ندار، شب مهتاب، بوی خوش زندگی، مسابقه ستاره ها، شب های شیدایی، خانه مهر، ماه محبوب، و فیلم سینمایی تلافی توانست قطعات زیبایی را به مخاطبینش هدیه کند.


همکاری با اکثر قریب به اتفاق خوانندگان مطرح موسیقی به صورت آلبوم یا کنسرت از جمله فعالیت های وی بشمار می آید. همچنین شرکت در فستیوال هایی چون مین اون (جاده ابریشم 2000) سال 1379، سوری جشن ملی کره سال 1384، کران مونتانای سوئیس سال 1383 و... از جمله افتخارات اوست. اخشابی از سال 1375 با تشکیل ارکستری به نام مهرآوا در اقصی نقاط ایران و جهان در کشورهایی چون آلمان، انگلستان، روسیه، اسپانیا، ژاپن، فرانسه، هند، ترکیه، و... کنسرت های موفقی را برپا کرده و نوروز امسال هم برای اجرای کنسرت به خارج از کشور می رود. برای او و به بهانه 44 سالگی اش جشن تولد کوچکی گرفتیم که آنچه در ادامه می خوانید حاصل بخشی از گپ و گفت مفصل ما با اوست که شما را به مطالعه آن دعوت می کنم.

شما سال ها عضو شورای موسیقی صداوسیما بودید و با قوت ها و ضعف های فضای آنجا به خوبی آشنایید. از این منظر بسیاری از هنرمندان معتقدند تیتراژخوانی در برنامه های صداوسیما درگیر نوعی مافیا است. شما چه نظری دارید؟

خب من به خود این کلمه مافیا اعتقاد ندارم. ممکن است یک رابطه ای، یک رفاقتی یا یک همکاری موفقی در این حوزه بین تهیه کنندگان و هنرمندان شکل گرفته باشد و باعث استمرار آن همکاری شود. ضمن اینکه موسیقی یک امر سفارش پذیر نیست. چه کسی می تواند مثلا سفارش کند که فلان صدا را دوست داشته باشید؟

ببینید این یک بحث دیگر است. وقتی از اواخر دهه 70 موسیقی پاپ در کشور دوباره اوج گرفت بسیاری با تیتراژخوانی در برنامه های تلویزیونی یک شبه ره صد ساله رفتند. از طرفی برخی خوانندگان هم معتقدند که صداوسیما به همه به اندازه برابر جای رشد نمی دهد.

خیلی از این خوانندگان حرفه ای که شما اشاره کردید، کم و بیش تیتراژ خوانده اند و این گونه نبود که به کسی راه ورود داده نشود. ضمن اینکه نمی توان منکر روابط دوستی و همکاری های موفقی شد که منجر به ادامه همکاری ممکن است بشود. این موارد بحثش کاملا جداست و با مافیا تفاوت دارد.


ولی انصافا به خیلی ها این فرصت داده نشد. می توانم اسم بیاورم.

ببینید من هم موافقم که یک اشکالاتی وجود دارد. از طرف دیگر با مشکلات اقتصادی که سال هاست رسانه ملی درگیر آن است دست تهیه کننده ها هم بسته است. یک زمانی تلویزیون به هنرمندان پیشنهاد می داد که شما کاری با فلان مشخصان کیفی برای ما بساز و بهنرین عوامل را هم استفاده کن و این مقدار هم دستمزد بگیرد. این گونه بود که همه چیز طبق یک روال حرفه ای پیش می رفت. اما الان متاسفانه برخی هنرمندان می آیند پیشنهاد می دهند که ما یک قطعه ای ساختیم و پول هم نمی خواهیم و تازه یک مبلغی هم می پردازیم تا اثرمان پخش شود.

 طی سال های اخیر عوامل تولید با تنگناهای اقتصادی زیادی مواجه اند و نمی توانند برای امری هم چون موسیقی هزینه زیادی کنند. این است که گاهی اوقات شنیده می شود که موسیقی تیتراژها خرید و فروش می شوند. ولی خودم من تابحال این مسئله را به چشم ندیدم و لمس نکردم و بیشتر از پشت صحنه ها شنیده ام. آثار موسیقایی باید قابلیت درگیرکردن مخاطب را داشته باشند.

به هر حال رسانه یک قدرتی در ذات خودش دارد که حتی می تواند یک اثر بد را با تکرار زیاد به ذائقه مخاطب بقبولاند. ولی به مرور مخاطب متوجه می شود و فاصله می گیرد. ما در سال های اخیر با بحران تکثر سلیقه ها مواجه هستیم. هر کسی یک نوع موسیقی را می پسندد و گاه برخی مخاطبان عاشق کلیپ های جذاب یک موسیقی می شوند تا خود اثر موسیقایی و دیگر توجهی به فحوای کلام و موسیقی اش نمی کنند. موسیقی یک ابزار حسی قدرتمند است که می تواند خوب یا بد موج های بسیاری را در جامعه ایجاد کند.

اتفاقا همین چند سال پیش موجی از موسیقی ترنس بی کلام، جامعه را فرا گرفته بود که هیچ درونمایه خاصی نداشت و به نظر من کاریکاتوری از موسیقی بود. اما جوانان بسیار دوستش می داشتند و ما را متهم به نافهمی این موسیقی می کردند. اما به مرور زمان این نوع موسیقی هم به انزوا رفت.

بله موافقم. اتفاقا این مشکل در بخشی از موسیقی باکلام ما هم وجود دارد. یعنی می بینیم طرف اصطلاحا با دست خالی به میدان آمده و چیزی در چنته ندارد. نه سواد موسیقایی دارد و نه تجربه حرفه ای. برای همین مجبور می شود با هیاهو به پاکردن و ویدیوهای رنگارنگ مردم را متوجه خودش کند. در موسیقی پاپ هم تنوع سلیقه وجود دارد و ممکن است مخاطبانی هم جذب این آثار شوند. اما با ارتقای سطح شنیداری مخاطب و با گذشت زمان این موج ها فروکش می کند و این انتخاب های غلط کمرنگ می شوند.

دیده ام برخی آهنگ های تیتراژهای تلویزیونی را در آلبوم هایتان بازنشر داده اید. آیا تفاوتی بین نوع موسیقی تیتراژ با قطعاتی که در آلبوم منتشر می کنید وجود دارد؟

البته در سال های اخیر یک مقدار فضای آلبوم ها متفاوت تر شده است و بیشتر مضامین عاشقانه است که توسط مخاطب پیگیری می شود. ولی خودم علاقه مندم که شوندگان به شنیدن کارهای سوژه مند هم رغبت نشان بدهند. مثلا آثاری راجع به جنگ، محیط زیست و از این دست. حسن کارهای سوژه مند این است که وقتی روی سوژه متمرکز می شوید فضای فکری و شنیداری شما مملو از آن می شود و حوزه الهام و ادراک شما چند برابر تقویت می شود.


اینجوری به افکاری دست پیدا می کنیم که زاویه دید ما را در قبال موضوعات روز جامعه وسیع تر می کند و شاید موفقیت در دنیای امروز یکی از تعاریفش این است که بتوانیم متفاوت ببینیم و متفاوت بیندیشیم. اگر موسیقی به ما کمک کند که این تمرکز حاصل شود آن موقع قدرت موسیقی بیشتر دیده می شود.

تا همین چند سال پیش می دیدیم که ترانه تیتراژها گل می کرد و ورد زبان مردم می شد. اما امروز این اتفاق کمتر می افتد. این مشکل به دلیل ضعف موزیسین های ما است یا ذائقه مردم دستخوش تغییر شده است؟

خب اگر موسیقی باکیفیت باشد حتما ارتباط برقرار می شود. البته ناگفته نماند که دچار سونامی تفرق و حتی تنزل سلیقه ها هم شده ایم. این موج باید بیاید و یک چیزهایی را نابود کند و برود. درواقع دوره گذاری دارد. اما همیشه یک فیلم یا موسیقی خوب ماندگار می شود. من همین الان موسیقی های خوب گذشته را در صفحه اینستاگرامم بازنشر می کنم. همین چند وقت پیش موسیقی فیلم «پدرخوانده» اثر را به اشتراک گذاشتم. این موسیقی را هر انسانی در هر جای کره زمین می پسندد.

پیشترها چنین موسیقی های ماندگاری ساخته می شد که مخاطب دست هایش بالابود ضمن اینکه صاحب اثر هم یک هنرمند به تمام معنا بود. اما الان می بینید که یک هنرمند کم سن و سال و کم تجربه، خودش ترانه ای می گوید و خودش آهنگی می سازد و با یک ناله های عاشقانه آن را می خواند و در اینترنت منتشر می کند. یعنی پیش از آنکه خودش به کشف و شهودی در موسیقی برسد به خلق یک کلاژ دست می زند و اگر استقبالی نبیند مردم را متهم به بی سوادی می کند.

در اجراهایی که داشته اید گاه به بازخوانی آهنگ های خاطره انگیز قدیمی دست می زنید. از جمله اجرای آهنگ «نازی جان» که چند دهه پیش با صدای زنده یاد روانبخش اجرا شده بود. چه دلیلی موجب علاقه شما برای بازخوانی این قطعات می شود؟

گاهی اوقات دلم می خواهد با آهنگ هایی که دوست شان دارم خاطره بازی کنم و با صدای خودم آنها را بشنوم. مثلا اگر خاطرتان باشد برای سریال «خانه به دوش» آقای عطاران، آهنگ فیلم هندی «قدرت ایمان» را اجرا کردم.

اگر خود شما نمی گفتند متوجه نمی شدم ملودی اش هندی است.

بله ملودی هندی داشت که من از بچگی عاشقش بودم.


ولی چقدر خوب ترانه فارسی روی اثر نشسته بود. ترانه را چه کسی نوشته؟

ترانه استاد علی معلم بود. حتی آهنگ فیلم هندی «سنگان» را هم خودم دوباره اجرا کردم. این آهنگ یک شاهکار بود که خواندم و اتفاقا بازخورد مثبتی هم از مردم گرفتم. این کارها درواقع تمرین بزرگی است که مجبور می شوی استانداردها را دقیق رعایت کنی. مخصوصا وقتی می دانی مردم با آن آهنگ ها خاطره دارند و بیشتر شنیده اند.

در پرونده کاری شما همکاری های متعددی با کارگردان های مختلف به چشم می خورد. آیا این مسئله ناشی از حضور شما در شورای موسیقی صداوسیما و روابط دوستانه بود یا به لحاظ هنر موسیقایی شما؟

اتفاق اکثر دوستی هایی که بین ما شکل گرفته به خاطر کار بوده. یعنی در 99 درصد موارد به خاطر یک همکاری آشنا شدیم و بعد دوستی شکل گرفت. این نبوده که ما قبلا با هم دوست بوده باشیم و بعد مثلا به من اجرای موسیقی تیتراژشان را سفارش بدهند.

من فکر می کنم این حضور پررنگ شما در اجرای موسیقی تیتراژهای تلویزیونی فارغ از اینکه نقطه مثبتی است می تواند به یک نقطه ضعف هم بدل شود و کم کم کلیشه ای شوید.

ببینید تقریبا همین طور است. وقتی زیاد به تلویزیون بروی انتقاداتی هم می شود که آقا چه خبر است هر کانالی که می بینیم شما هستی. فقط کانال کولر نرفتی! (همزمان با هم بلند می خندیم). چندین بار پیش آمده که به برنامه ای دعوت شدم اما به همین دلیل رد کردم. ضمن اینکه مخاطبان هم نظرات مثبت و منفی مختلفی دارند. من اعتقاد دارم تیتراژخوانی رسمی ترین کنداکتور پخش موسیقی در صداوسیما است که می تواند شرایط خاصی هم برای هنرمند و هم برای مخاطب ایجاد کند تا کاری را که در آن ویترین قرار داده شده بشنود. البته خود اثر هنری هم باید قابل باشد وگرنه به همان نسبت آسیب زاست که شما اشاره کردید. و ممکن است با ریزش مخاطب هم مواجه شویم.

گاهی دیده می شود در کنسرت های برخی شهرستان ها، به نوازندگان خانم اجازه اجرا نمی دهند. همین اواخر هم در کنسرت «هم آوایان» استاد حسین علیزاده این اتفاق متاسفانه تکرار شد. شما چه نظری در این رابطه دارید؟

این رفتار طبیعتا متناسب با شان و جایگاه فرهنگی کشورمان نیست. واقعا از همه هموطنان انتظار می رود به این مسئله نگاه روشن تری داشته باشند. چطور در یک تئاتر یا یک فیلم به خانم ها اجازه اجرا می دهیم اما در موسیقی این حق را برای شان قائل نیستیم که ساز بنوازند. اتفاقاتی اینچنینی تاثیری منفی بر موسیقی کشورمان می گذارد.


این اتفاق تابحال برای کنسرت های شما نیفتاده است؟ فکر می کنم شما در گروه تان اصلا نوازنده خانم ندارید درست است؟

درست است من در گروهم نوازنده بانو نداشته ام. منتها چه در دانشگاه و چه در آموزشگاهم نوازندگان بسیار خوبی از میان بانوان داریم که انصافا زحمت بسیاری می کشند و بسیار هنرمندند. وقتی به آنها اجازه تحصیل موسیقی داده می شود طبیعتا باید جایی هم برای اجرای آنها در نظر گرفته شود و فرصت هنرآفرینی بهشان داده شود. آن نوازنده محترمی که آمده سال ها تحصیل و تمرین کرده حالا می خواهد از علم و هنرش درآمدی هم داشته باشد که با این رفتارها متاسفانه جلوی رشد موسیقی ایرانی هم گرفته می شود.

البته زنان در تاریخ موسیقی ما حضور فعالی داشتند.

بله درست است. زنان در طول تاریخ به هنر و موسیقی ایرانی رنگ داده اند. ما زنان هنرمندی چون سیمین آقارضی را داشتیم که نوازنده بی نظیر ساز قانون بود. اصلا در برخی سازها فقط خانم ها می توانند بهترین شیوه اجرا را داشته باشند. مثلا ساز هارپ (چنگ) یا قانون یا فلوت و حتی ساز ویلنسل هم برازنده بانوان است و هم به روحیات شان نزدیک تر است. به هر حال نباید فراموش کنیم که زنان در کشور ما همواره دوشادوش مردان تلاش می کنند و رشد و تعالی جامعه را رقم می زنند. حتی امروز می بینیم در بسیاری از مشاغل که مردان به نظر می رسید مانند صنعت حمل و نقل، زنان ورود کرده اند. موسیقی که دیگر یک هنر است و جای خود را دارد.

و حرف آخر...

باید تشکر کنم از شما که در وهله نخست این گفت و گوی لذت بخش را برایم رقم زدید. تشکر ویژه ای هم دارم از دیگر همکاران تان که این خاطره خوش و منحصر به فرد را با جشن تولدی که برایم گرفتید رقم زدید. دست مریزاد می گویم به مدیران این مجموعه که در ارتقای سطح اندیشه عمومی جامعه سهم بسزایی دارند و ایثار بزرگی می کنند. چون می توانند از راه های ساده تری معیشت بگذرانند اما با راه اندازی و هدایت این موسسه دست به یک کار فرهنگی سترگ زده اند و چراغ کم نور مطبوعات کشور را منور نگه داشته اند.