پوری بانو؛ زیبای سخاوتمند فیلم‌های فارسی

علی اصغر کشانی در سینما سینما نوشت: پوری بنایی در طول فعالیت سینمایی اش آنقدر مقبولیت داشت که در تعدادی از مهمترین محصولات مشترک سینمایی ایران در جهان بازیگر نقش اصلی باشد، آنقدر خوش شانس بود که در پرتماشاترین اثر جریان ساز سینما (قیصر) نقش اصلی زن را داشته باشد، آنقدر محبوبیت داشت که سال‌ها با شماری از بهترین ستارگان مرد سینمای ایران همبازی باشد و آنقدر اهمیت داشت که تا آخرین فیلمهایش در نقش اصلی زن ظاهر شود. پس طبیعی است که مروری بر نقش آفرینی‌های او در کارنامه پر بار سینمایی‌اش در نهمین دهه زندگی این بازیگر همیشه موفق سینما، خاطراتی ازدوران طلایی سینمای ایران را هم با خود به همراه داشته باشد.

نقش‌های روستایی، کولی و جنگی و تاریخی او آثاری دیدنی است: نقش شیرین دختری در قبیله کولی‌ها (خشم کولی)، ریحانه زن کولی متهم به بدقدمی (قایقرانان)، لیلا همسر مرد ساده دل روستایی (زبون بسته)، مریم فرزندِ مادری “خون بها” در ایل لرستان (میراث)، فرشته دختر خان (دزد سیاه پوش)، صفورا دختری که باعث شهرت جوان خوش آواز روستایی می‌شود (ملاممدجان)، مَلک دختری که با نامزدش علیه قوای بیگانه می‌جنگد (سرزمین دلاوران)، گلنسا دختر قبیله که در قرعه کشی برنده سفر به پاریس می‌شود (گلنسا در پاریس) 

همچنین نقش آفرینی در نقش همسر مردی که سال‌ها علیه قوای بیگانه متجاوز به ایران مبارزه کرد (عاصی)، زنی که علیه ددمنشی‌های حاکمی زورگو ایستاد (فرزند شمشیر) و زنی که در کشاکش نبرد قشون و افرادی که در پی گنج هستند سرگردان شد (زنبورک).

نقش آفرینی‌های او به عنوان زنی در خانواده‌ای رو به فروپاشی هم قابل توجه است: برای نمونه نقش پوری همسر جوانی ثروتمند و عیاش (گرداب گناه) و عفت همسر و مادر خانواده‌ای رو به سقوط (پشت و خنجر)از طرفی نقش‌های او به عنوان زنی در خانواده‌ای اشرافی و ثروتمند هم جذاب و ماندگار است: نقش ماندانا دختری اشراف زاده که علی رغم مخالفت پدر دل در گرو جوانی از طبقه پایین جامعه دارد (من هم گریه کردم)، مریم دختر بزرگ خانواده ثروتمندی که پدرش او و دو خواهرش را برای پسر دوستش در نظر گرفته (دیوار شیشه ای)، مهناز دختر ثروتمندی که جوان آس و پاسی برای اخاذی وارد زندگی او می‌شود (یک خوشگل و ١٠٠٠ مشکل)

مریم همسر یک وکیل درستکار و نوه یک کارخانه دار (جدایی)، مریم خواهرزاده یک کارخانه دار (دنیای آبی)، مریم همسر مدیرکارخانه (رسوایی)، مهتاب دختر رییس کارخانه (مردی از اصفهان)، مریم دخترِ رییس حسابدار شرکتی که سرقتی را گزارش می‌دهد (یک جو غیرت) و همچنین نقش همسر فداکار مهندس جوانی که سرمایه خود را وقف ساخت بنا‌های مسکونی مدرن می‌کند (قلب‌های طلایی).

آثاری از او نیز به چالش‌ها و روابط دختر و پدر بازمی گردد: نقش پروانه دختری که بی اعتنایی پدرش به زندگی، دردسر‌هایی برای او می‌آفریند (پدرکه ناخلف افتد) و ژاله دختری که با پدرش در خانه‌ای پر ماجرا زندگی می‌کند (خوشگله).برخی از مهمترین نقش‌های او پیرامون رقابت عشقی دو جوان بر سر دختر مورد علاقه شان است (اقدسِ کوچه مردها)، (نازیِ برای که قلب‌ها می‌تپد)، (لعیا قصاص)، (میهنِ مردان سحر)، (ریحانهِ قایقرانان) و (غزلِ غزل) از جمله این نقش آفرینی هاست.

بازی‌های او در دو نقش متفاوت و همزمان هم تحسین برانگیزاست: نقش پونه و ژاله دو خواهر دوقلو (رودخانه وحشی)، نرگس و زهره همسر و دختر نگهبان درستکار یک کارخانه (شهر گناه) و گلبانو و حوریه زن و دختری که مورد هتک حرمت قرار گرفته اند (شیربها) از جمله این نقشهاست.

برخی از نقش‌های او به مسایل مربوط به طلاق و خیانت اشاره دارد: پروین زنی که به همسرش می‌آموزد خیانت رفتار درستی نیست (خوشگذران)، نقش همسری که سه طلاق شده (زن یکشبه) و نقش همسر مردی چهارزنه (عیالوار) هم از این دست نقشهاست.در کارنامه او نقش‌های جالب دینی و مذهبی هم هست: نقش مریم دختری که به نوجوانان آموزش قرآن می‌دهد (بیگانه) و نقش دختری عازم زیارت مشهد که در دل کویر راه گم می‌کند (جهنم+من)

علاوه بر این طبقه بندی پوری بنایی تک نقش‌های متنوع دیگری هم در کارنامه بلند بالای خود دارد:نقش سکینه همسرِکارمند چشم چرانی که عازم ماموریت دولتی به فرنگ است (قربون زن ایرونی)، مهتاب همسرِ مردی که از سوی برادرش آسیب دیده و ندانسته با سرباز وظیفه‌ای ازدواج می‌کند (سرباز)، مهری زنی که تصادفا با مرد گل فروشی همراه می‌شود (مهر گیاه)، جمیله که با نامزدش برای کمک به مهار آتش سوزی چاه‌های نفت راهی جنوب می‌شود (آتش جنوب).

مریم سرپرست خانواده‌ای پرجمعیت که برای سروسامان دادن به زندگی اش دست به سرقت می‌زند (مریم و مانی)، رعنا دختری که آرزوی داشتن قایق موتوری او را راهی استانبول می‌کند (خانم دلش موتور می‌خواد)، شهلا مادری مستاصل (یک قدم تا بهشت)، ماریا عروسی فرنگی (عروس فرنگی)

مینا خواننده‌ای مشهور (مرخصی اجباری)، شراره دخترعمویی دلسوز (حاتم طایی)، آذر دختر خدمتکارِ نابینا (خداحافظ تهران) پوری بنایی گرچه چهار دهه از نقش آفرینی محروم بود اما حاصل تلاش هایش در طول یک عمر دستاورد هنری بسیار متنوع، درخشان و دیدنی است. او در اغلب ژانرهای فیلمهای فارسی دورانش ظاهر شد و نشان داد تا چه حد می توان جلوی دوربین راحت و مسلط، بازی بازیگر را به زندگی روزمره نزدیک کرد.