آیا تشکیل اتحاد نظامی قطر، ایران و ترکیه واقعی است؟

به گزارش خبرداغ به نقل از انتخاب، حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، از «محاصره قطر» انتقاد کرد و آن را «غیر قابل قبول» خواند. شبکه تلویزیونی «الجزیره» سخنان رئیس جمهور ایران را چنین نقل قول می کند: «اگر میان کشورهای منطقه اختلاف نظری مطرح است، در آنصورت، اعمال فشار، ایجاد رعب و وحشت و اعمال تحریم روش های خوبی برای حل و فصل این اختلافات نیستند».

 روحانی به تمیم بن حمد خلیفه آل ثانی، امیر قطر، اطمینان داده است که ایران از دولت قطر حمایت خواهد کرد. روحانی تصریح کرد: «حریم هوایی، زمینی و دریایی ایران همواره، برای قطر باز است».

حمایت ایران و ترکیه از قطر

تهران بر اتحاد خود با قطر تاکید می کند – کشوری که از سوی عربستان سعودی و دیگر کشورهای همسایه در شبه جزیره عربستان (و همچنین، مصر) مورد فشار قرار دارد. گفتنی است که سعودی ها، مصر، امارات متحده عربی و بحرین از قطر ١٣ مورد مطالبه دارند. از جمله، به قطر در رابطه با قطع روابط دیپلماتیکش با ایران و توقف احداث پایگاه نظامی ترکیه در خاک این کشور اولتیماتوم داده شده است.

گفتنی است که قطر به این مطالبات پاسخ رد داد. هم در تهران و هم، در آنکارا از این پاسخ این کشور استقبال کردند. در روزهای اخیر، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، اعلام کرد: آنکارا برای مخالفت قطر با ١٣ مورد مطالبه کشورهای عربی «احترام قائل است و از آن حمایت می کند». اردوغان خاطر نشان کرد که مطالبه مربوط به توقف استقرار پایگاه ترکیه در قطر و خروج قوا از این کشور «بی احترامی به ترکیه است».

رئیس جمهور ترکیه اشاره کرد که کشورش نه فقط به قطر، بلکه به عربستان سعودی نیز پیشنهاد احداث پایگاه نظامی خود را در این کشور داده بود، اما از ریاض پاسخی دریافت نکرد.

آنتون مارداسوف، رئیس بخش مطالعات مناقشات خاور نزدیک و نیروهای مسلح منطقه در انستیتوی توسعه نوآورانه، در مصاحبه ای با «وزگلیاد» خاطر نشان کرد: «در سال ٢٠١٣ میلادی، قرار اردوغان در رابطه با احداث پایگاه در قطر اعلام شد، اما در آن ایام، کشورهای عربی چنین برآشفته نشده بودند». اما، اکنون، کشورهای عربی تلاش می کنند، با یکدیگر رقابت کنند. در حال حاضر، از نگاه عرب ها، نظامیان ترکی در قطر (قوای ترکیه در این کشور از ٣ هزار تا ٥ هزار نفر می باشند) به عنوان پشتیبان موثر دوحه و از جمله، در صورت بروز انقلاب و یا کودتا بشمار می روند.

امریکا تلاش می کند، متحدان درگیر خود را آشتی دهد

عربستان سعودی، متحد امریکا در خاور نزدیک، با قطر، دیگر متحد این کشور و یار ترکیه در ناتو، «با یکدیگر درگیر شده اند». در چنین شرایطی، واشنگتن به تلاش های خود در راستای ایفای نقش صلح جو ادامه می دهد. اگرچه ظاهرا، ایران «مدافع» قطر است که دولت دونالد ترامپ با آن دشمن است (در مقایسه با موضعش در قبال عربستان سعودی).

شب گذشته، رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه امریکا، رهبران چهار کشور عربی و قطر را به ایراد گفتگو های میانه روتر فرا خواند. او به طرفین درگیر توصیه کرد که «دور هم آیند و به گفتگو با یکدیگر ادامه دهند».

وزیر امور خارجه امریکا تلاش کرد، مبتکران اعمال فشار بر قطر را سر عقل آورد. تیلرسون خاطر نشان کرد که اجرای برخی از این ١٣ مورد بند اولتیماتوم برای قطر کار بسیار دشواری است.

گفتنی است که در قطر، پایگاه بزرگ امریکا در منطقه خلیج فارس - العدید (با ١١ هزار نظامی) واقع است. اینجا، مرکز فرماندهی نیروی هوایی امریکا در منطقه است.

هر دو طرف درگیر به دنبال منافع خود هستند

ترکیه و ایران، دو مدعی ایفاگر نقش رهبری منطقه، از قطر حمایت کردند. اما، کارشناسان معتقدند که هنوز زود است که از تشکیل محور آنکارا – دوحه (پایتخت قطر) – تهران سخن بگوییم.

آنتون مارداسوف خاطر نشان کرد: «قطر بر خلاف عربستان سعودی که برایش، ایران غیر قابل قبول است، با این کشور روابط سازنده ای دارد و خواهان حفظ آن است». اما، این کارشناس معتقد است که همکاری با جمهوری اسلامی ایران و همچنین، با ترکیه از ماهیت روابط دو جانبه برخوردار است.

مارداسوف به قطر و «سیاست بی ثبات کننده» اشاره کرد. اما، بعید به نظر می رسد که دوحه ائتلاف تشکیل یافته علیه ایران را در برابر خود قرار دهد. این کارشناس معتقد است: «عملکرد بر ضد ائتلاف مخالف ایران به ضرر منافع قطر است. دوحه موضع بی طرف تری را در پیش خواهد گرفت».

این کارشناس خاطر نشان کرد که به رغم «بایکوت» کنونی قطر، حتی عربستان سعودی در برخی از رویکردها به همکاری خود با این کشور ادامه می دهد. اما، ایران ضمن افزایش روابط خود با قطر که ممکن بود در گذشته، از آن اجتناب کند، از شرایط پیش آمده بهره می برد.

مارداسوف معتقد است که در مجموع، این «شلاق نمایشی» قطر به طور اساسی، موازنه قدرت در منطقه را تغییر نمی دهد.

این برای روسیه چه معنایی دارد

آنتون مارداسوف همچنین، اشاره می کند که سفر محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر امور خارجه قطر، به مسکو از این جهت برای این کشور ضروری بود تا نشان دهد که در انزوای بین المللی قرار ندارد. به اعتقاد او، در آینده، حمایت دیپلماتیک روسیه از قطر می تواند نتایج عملی را به همراه داشته باشد.

وی  یادآور شد که در حال حاضر، دوحه با مسکو پروژه های اقتصادی دارد (برای نمونه، خرید سهام شرکت روس نفت) و در آینده، احتمال دارد که پروژه های جدیدی آغاز شود. این همصحبت نشریه معتقد است که در مجموع، می بایست انتظار داشت که روابط روسیه با قطر تحکیم بیشتری یابد.

یوگنی ساتانوفسکی، مدیر انستیتوی خاور نزدیک، نیز به نوبه خود، معتقد است: البته، حمایت موقعیتی ترکیه و ایران از قطر پر اهمیت است – اما، فقط مطابق با اوضاع جاری در سوریه که در آنجا، قطر و مخالفان این کشور به دنبال منافع خود هستند.

.وی معتقد است که در داخل اتحاد ضد اسد، مناقشه تند جایگاه ویژه ای دارد. ساتانوفسکی معتقد است: «در حال حاضر، قطر که از «اخوان المسلمین» و به همراه ترکیه تا حدودی از «داعش» حمایت می کند، روابط بدی با عربستان سعودی دارد که از «القاعده»، «جبهه النصره» و «حرکه احرار الشام» حمایت می کند». 

این کارشناس خاطر نشان می کند: «این به معنای آن است که ترکیه فقط کانال های تجهیز گروهک های حامی عربستان در استان ادلب را مسدود می کند که بدون تردید، هم اسد، هم ما و هم ایرانی ها را خرسند می کند».