دکتر علی شمسا، استاد اورولوژی، فوق تخصص پیوند کلیه از دانشگاه لندن علت بروز این بیماری و راه‌های تشخیصی آن را توضیح داده است. اگر شما هم دچار عفونت‌های ادراری هستید یا از ابتلا به آن می‌ترسید، این مطلب را با دقت بخوانید تا بدانید سوزش ادرارتان به چه علت است و لازم است چه آزمایش‌هایی برای تشخیص آن انجام دهید.
از کجا وارد میشود؟
عفونت ادراری به معنای ورود میکروب، ویروس یا انگل به دستگاه ادراری است که انواع مختلفی دارد، نوع شایعی که اغلب افراد گرفتار آن می‌شوند، کلبسیلا نام دارد. کلبسیلا همان E-coli است که از طریق مجرای ادراری وارد بدن میشود، ویروس کلبسیلا هم در خانم‌ها و هم در آقایان شایع است.
آدنوویروس هم نوعی از عفونت ادراری است که فرد با مبتلا شدن به آن دچار تکرر ادرار میشود. عفونت قارچی کلوکومونا هم می‌تواند، دستگاه ادراری را عفونی کند؛ البته این نوع از عفونت شیوع زیادی ندارد و بیشتر افرادی که پیوند کلیه انجام داده‌اند، به آن مبتلا می‌شوند. تنها راه ورود عفونت ادراری از مجرا نیست و گاهی عفونت از طریق خون نیز به دستگاه ادراری نفوذ می‌کند. باسیل سل می‌تواند، از طریق خون وارد ارگان‌های تناسلی، کلیهها و مثانه شود. عفونت دستگاه ادراری ممکن است تا آنجایی پیش برود که منجر به کوچک شدن مثانه و تنگی مجرای ادراری شود.
چه علائمی دارد؟سوزش ادرار همیشه با تب همراه نیست. اگر سوزش ادرار دارید، حتما باید به پزشک مراجعه کنید و اجازه ندهید بیماری پیشرفت کند. عفونت ادراری محدود به مثانه، باعث تب نمی‌شود و تنها با سوزش و تکرر ادرار همراه است. گاهی هم فرد با احساس اجابت مزاج، قبل از رسیدن به دستشویی قطراتی از ادرارش تراوش می‌کند. گاهی افراد در پایان ادرارشان متوجه قطرات خون می‌شوند که می‌تواند به علت ورم مثانه باشد؛ ورود نوعی ویروس باعث ورم مثانه میشود که این ویروس هم تب به‌همراه ندارد. با انجام کشت ادرار می‌توان وجود آن را بررسی و با تشخیص به‌موقع آن می‌توان روند درمان را تسریع کرد.
شاید دستگاه ادراری تان بیمار شده؟سل در مراحل اولیه معمولا بی‌نشانه است. عفونت مثانه گاه به علت سل دستگاه ادراری است؛ این بیماری با تعریق شبانه و تب خفیفی همراه است و باعث تکرر ادرار هم میشود. اگر این علائم با خلط خونی همراه باشد، برای تشخیص لازم است، آزمایش‌های تخصصی انجام شود که در این آزمایش باید 6نوبت ادرار صبحگاهی بیماری موردبررسی قرار گیرد. می‌توان به جای 6نوبت آزمایش، از شیوه جدید PCR هم استفاده کرد تا سریع‌تر به پاسخ‌رسید.
قبل از سفر به نواحی گرمسیر بدانیدمردمان دزفول و خوزستان ممکن است به شیستوزوما که نوعی انگل است مبتلا شوند. شیستوزوما وارد مثانه شده و باعث کوچک شدن مثانه میشود یا ممکن است منجر به سرطان مثانه شود. در برخی افراد مبتلا به شیستوزوما، انگل به‌طور کامل در ادرار فرد دیده میشود. غیر از مردمانی که در نقاط گرمسیر زندگی می‌کنند، مسافرانی که به کشورهای حاشیه رود نیل سفر می‌کنند هم در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. انگل شیستوزوما در کشورهای اطراف رود نیل زندگی می‌کند و اگر فردی در آب‌های آن نواحی شنا کرده باشد و در ادرارش قطرات خون دیده شود، حتما باید آزمایش‌های تخصصی را انجام دهد تا انگل را در ادرارش شناسایی و درمان را آغاز کند.
ممکن است بیماری آمیزشی گرفته باشیدSTD بیماری آمیزشی است که از فردی به فرد دیگر منتقل میشود، STD باعث عفونت مجرا میشود. اگر دو یا سه روز ترشحات زرد مایل به سبز رنگ، همراه با سوزش دارید، ممکن است به این بیماری دچار شده باشید. برای تشخیص قطعی، آزمایشگاه از ترشحات نمونه‌برداری می‌کند و با روش میکروب‌شناسی نمونه بررسی میشود. افراد مبتلا به این بیماری برای پیشگیری از انتقال آن به همسرشان باید از روش‌های پیشگیری مناسب حین رابطه زناشویی استفاده کنند.
کودکان هم عفونت ادراری می‌گیرند؟
عفونت ادراری سن و سال نمی‌شناسد و ممکن است کودک یا بزرگسال را درگیر کند. عفونت ادراری کودکان معمولا با تب همراه است. با انجام آزمایش ادرار، می‌توان به‌راحتی عفونت ادراری را تشخیص داد. اگر در آزمایش، میزان کلنی‌کانت کودکان بیشتر از صد باشد، بدون شک کودک دچار عفونت ادراری شده‌است. عفونت‌های ادراری در بزرگسالان و کودکان بیشتر به‌علت ورود کلی باسیل یا میکروب ای‌کلای هستند.
حتی خانم‌های یائسه هم ممکن است عفونت ادراری بگیرند، در خانم‌ها عفونت ادراری بیشتر به‌علت ویروس کولی باسیل اتفاق می‌افتد. برای تشخیص آن باید کشت ادرار انجام شود و گاه پزشک برای تشخیص بازگشت ادرار سونوگرافی را توصیه می‌کند. بعد از تشخیص نوع میکروب پزشک می‌تواند، تشخیص دهد که از چه نوع و چه مقداری آنتی‌بیوتک استفاده کند. گاهی لازم است بیمار سه تا پنج روز آنتی‌بیوتیک مصرف کند.
شایع ترین عفونت در کودکان
اگر کودکی مدام دچار عفونت ادراری میشود، باید به‌دنبال علت اصلی بروز بیماری گشت. عفونت مکرر ممکن است به‌علت بازگشت ادرار به کلیهها باشد. ادرار در حالت طبیعی باید از مثانه وارد مجرا و از آن خارج شود. اگر قسمتی از ادرار به کلیهها برگردد، کلیهها عفونت می‌کنند، کوچک می‌شوند و فشار خون هم بالا می‌رود که باعث تب میشود و اگر به‌موقع درمان نشود، کلیهها از بین می‌روند و ممکن است بیمار نیاز به پیوند کلیه پیدا کند.
همان‌طور که گفتیم عفونت ادراری می‌تواند به علل مختلفی ایجاد شده باشد، اگر منشا عفونت ادرار به‌علت ریفلاکس باشد، باید در کودکی با انجام تست رادیولوژی تشخیص داده شود. در این آزمایش، از مثانه پر بیمار در حال تخلیه ادرار عکسبرداری می‌کنند که اگر با پر شدن مثانه، ادرار به سمت بالا حرکت کند، به این معناست که فرد مبتلا به ریفلاکس نوع فشار بالاست و اگر هنگام فشار مثانه (زور زدن) ادرار تا کلیهها هم برود، بیماری هایپر ریفلاکس نوع فشار پایین دارد که روش‌های درمانی خاص خود را دارد.
ورم مثانه ماه‌عسل چیست؟
برخی بیماران بعد از عمل زناشویی، مثانه‌شان ملتهب میشود که این بیماری به‌نام بیماری ورم مثانه ماه‌عسل شناخته میشود. برای پیشگیری از آن به افراد توصیه میشود از دو یا سه ساعت قبل از انجام رابطه زناشویی، آنتی‌بیوتیک مصرف کنند. برای پیشگیری از انتقال بیماری‌ها، هنگام رابطه زناشویی از محافظ استفاده کنید. درست است که عفونت ادراری به دلایل مختلفی ایجاد میشود اما با رعایت نکات بهداشتی می‌توان تا حد زیادی از بروز عفونت‌های میکروبی و قارچی پیشگیری کرد. هنگام شست‌وشو حواس‌تان باشد تا دست را از ناحیه مقعد به سمت جلو نیاورید، با این کار بیماری و عفونت وارد ناحیه تناسلی میشود.
سوند ادراری عفونت ادراری می‌آورد؟تنها با دو یا سه روز استفاده از سوند ادراری، ممکن است به عفونت ادراری مبتلا شوید. افرادی که زمان زیادی از سوند استفاده می‌کنند، در‌معرض ابتلا به عفونت ادراری، ورم بیضه یا حتی سوراخ شدن مجرا قرار می‌گیرند. گاهی عفونت ناشی از استفاده سوند، آنچنان زیاد است که پزشک مجبور میشود بیمار را دوباره ختنه کند.
بهترین شیوه برای پیشگیری از عفونت‌های ادراری در افرادی که مجبورند زمان زیادی از سوند استفاده کنند، آموزش گذاشتن و در آوردن سوند به خود بیمار است. باید به بیمار آموزش داد که بعد از 6 تا 8ساعت استفاده سوند را بشوید و ادرار آن را تخلیه کند. شست‌وشوی سوند کافی است و نیازی به تعویض آن نیست. برای نصب سوند، باید مقدار کافی ژل به دستگاه ادراری زده شود، نصب سوند کاری ساده و بدون درد است که فرد را از عفونت نجات‌می‌دهد.
عوارض عفونت مزمن چیست؟با مشاهده هریک از علائم گفته شده، به پزشک مراجعه کنید، عفونت‌های مزمن ادراری که به‌موقع تشخیص و درمان نشوند، باعث کوچک و مچاله شدن مثانه می‌شوند و شما را گرفتار تکرر ادرار می‌کنند؛ در این موارد گاهی برای درمان تزریق ژل تجویز میشود. مثانه‌‌هایی که خیلی کوچک باشند، نیاز به عمل جراحی مثانه دارند؛ در این عمل جراح روده کوچک را بر‌می‌دارد و به مثانه متصل می‌کند. گاهی پزشک جراح برای درمان کوچک بودن مثانه از روده بزرگ استفاده می‌کند. در مواردی که مثانه خیلی کوچک است توده کوچک آن برداشته میشود و به‌جای آن معده گذاشته میشود. این عمل ابتکاری اولین‌بار در ایران انجام شد و در کنگره کانادا به نمایش گذاشته و مورد استفاده دیگر جراحان هم قرار گرفته است.
عفونت کلیهعفونت مکرر ممکن است به‌علت بازگشت ادرار به کلیهها باشد. ادرار در حالت طبیعی باید از مثانه وارد مجرا و از آن خارج شود. اگر قسمتی از ادرار به کلیهها برگردد، کلیهها عفونت می‌کنند کوچک می‌شوند و فشار خون هم بالا می‌رود که باعث تب میشود.
