خرّم: شانگهای یک اجلاس امنیتی است/ چینی ها فکر می کنند بعد از توافق هسته ای جایگاهشان در روابط خارجی ایران کمرنگ شده/ ایران در درخواست خود بازنگری کند

روز پنجشنبه و جمعه ۲۳ و ۲۴ ژوئن (سوم و چهارم تیر) نشست دورهای سازمان همکاری شانگهای در تاشکند، برگزار شد و یک بار دیگر مطابق دوره های گذشته درخواست عضویت ایران در این اجلاس مورد موافقت  اعضای آن قرار نگرفت. 

به گزارش خبرداغ به نقل از جماران، با گذشت هشت سال از ارائه درخواست رسمی ایران برای عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای و در حالی که این بار به نظر می رسید ، شرایط برای این امر نسبت به گذشته  فراهم‌تر باشد، سران کشورهای عضو این سازمان علی رغم حمایت روسیه از عضویت ایران یک بار دیگر با درخواست ایران برای پیوستن به این سازمان مخالفت کردند.

 تا قبل از توافق هسته ای ایران با کشورهای 5+1 کشورهای چین و روسیه تحریم های سازمان ملل را مهمترین دلیل عدم پذیرش ایران در این سازمان عنوان می کردند. از سال گذشته و در پی حصول توافق هسته‌ای و برداشته شدن تحریم ها موضع روسیه نسبت به پیوستن ایران به این اجلاس تغییر کرد. اما به نظر می رسد این اتفاق در مورد چین رخ نداده است.

گفته می شود اختلاف نظر چین و روسیه بر سر ایران و مخالفت پکن با عضویت ایران در این سازمان، دلیل اصلی عدم پذیرش درخواست ایران در اجلاس تاشکند بوده است.

در همین رابطه سید علی خرم تحلیلگر مسائل بین الملل و سفیر سابق ایران در چین، در گفت و گو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران درباره دلایل مخالفت چین با عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای و  مواضع فعلی ایران برای پیوستن به این گروه، گفت: ظاهر قضیه این است که علی رغم حمایت روسیه، چین با عضویت ایران مخالفت کرده است. به نظر بنده در رابطه چین و ایران اشکالات و نارضایتی هایی به وجود آمده است که موجب مخالفت چینی ها با این مسئله شده است.

وی در خصوص این نارضایتی ها گفت: به طور دقیق نمی دانیم  که مثلاً چینی ها دقیقاً از چه چیزی ناراحت هستند، اما در کل احساس می شود آنها فکر می کنند بعد از توافق هسته ای جایگاهشان در روابط خارجی ایران کمرنگ شده است یا در سفری که رئیس جمهور چین به ایران داشته است شاید انتظاراتش برآورده نشده است.

خرم خاطرنشان کرد: از طرف دیگر ملاحظات پکن در مورد آمریکا و یا حتی عربستان نیز می تواند در درون این تحلیل قرار بگیرد و از دلایل عدم مخالفت چین با عضویت ایران قلمداد شود.

سفیر سایق ایران در چین در ادامه در پاسخ به این پرسش که مواضع ایرانبعد از توافق هسته ای نسبت به پیوستن به این سازمان چه تغیراتی  کرده است؟ اظهار کرد: اتفاقاً پیش از پرداختن به بحث دلایل رد درخواست ایران، باید به این موضوع پرداخت که آیا اساساً عضویت ایران در این اجلاس به صلاح ایران است یا نه.

وی با بیان این که همه دنیا می دانند که اجلاس شانگهایی بر خلاف ظاهر اقتصادی یک اجلاس امنیتی است که کشورهای چین و روسیه آن را در مقابل گسترش ناتو تشکیل داده اند، گفت: حال باید دید که پیوستن ایران بعد از توافق هسته ای به این اجلاس تا چه حد می تواند  به نفع ایران و در راستای سیاست خارجی جمهوری اسلامی باشد.

خرم اضافه کرد: ما اگر به سیاست نه شرقی و نه غربی که سیاست مسلم جمهوری اسلامی ایران است نگاه کنیم، می بینیم که ما نباید به هیچ اجلاس یا گروهی که جنبه  امنیتی و نظامی یک طرفه داشته باشد، بپیوندیم و تعهدی نسبت به غرب یا شرق داشته باشیم.

وی ادامه داد: اگر ما این موضوع  را ملاک قرار دهیم، نباید زیاد دلخور باشیم که چرا درخواستمان مورد قبول واقع نشده است. همچنان که ما به همین دلیل که ناتو را در راستای تعهدات استقلال طلبانه خودمان نمی دانستیم  عضو ناتو نشدیم. همین دلیل برای اجلاس شانگهای نیز می تواند به کار گرفته شود.

این تحلیل گر روابط بین المل با اشاره به این  که ما اگر می خواهیم در جهت منافع اقتصادیمان با سازمان های جهانی همکاری کنیم، می توانیم به اجلاس هایی بپیوندیم که صرفاً اقتصادی هستند، گفت: ما می توانیم در سازمان هایی مانند «بریکس» یا اجلاس «گروه 20» که هم کشورهای شرقی و هم غربی عضو آن هستند و جنبه اقتصادی نیز دارد عضو شویم و بدون دغدغه امنیتی و نظامی منافع اقتصادیمان را پیش ببریم.

وی همچنین در پاسخ به این پرسش که با توجه به این نکته دلایل اصرار ایران برای عضویت در این سازمان چیست؟ گفت: واقعیت این است که اصرار ایران بیشتر مربوط به دولت های نهم و دهم است در دولت فعلی فکر نمی کنم که این تاکید وجود داشته باشد.

علی خرم اضافه کرد: در دولت نهم و دهم در سیاست خارجی احساس انزوا می کرد و پیوستن به این اجلاس می توانست برایش دست آورد محسوب شود. اما در دولت یازدهم و بعد از توافق هسته ای رابطه  کشورهای غربی و شرقی با ایران برقرار و دولت از انزوا خارج شده است. به همین دلیل دولت ممکن است احتیاجی نبیند که خود را به زور وارد اجلاسی کند که ممکن است همیشه در راستای منافعش نباشد.

وی ادامه داد: دلیل دوم این موضوع نیز این است که پیوستن به اجلاسی یک طرفه و امنیتی- نظامی با سیاست های کلی دولت یازدهم که اعتدال و میانه روی است مطابقت ندارد. بنابراین تحلیل من این است که دولت یازدهم خیلی مانند دو دولت قبل علاقه ای به پیوستن به این اجلاس ندارد.

 این استاد دانشگاه در پایان در خصوص احتمال پذیرش عضویت دائم ایران در سالهای آینده از طرف اعضای این سازمان تصریح کرد: این احتمال وجود دارد که این سازمان به زودی به درخواست ایران پاسخ مثبت دهد، اما به نظر بنده قبل از آن ایران باید درخواست خود را مورد بازنگری قرار دهد.

گفتنی است در همین راستا بختیار خاکیموف نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در سازمان همکاری شانگهای در جریان نشست رهبران کشورهای عضو این سازمان در تاشکند ازبکستان به خبرنگاران گفت: موضع روسیه در حمایت از آغاز هرچه سریعتر روند پذیرش (عضویت ایران) روشن است.

وی در ادامه افزود: روسیه در این مرحله نتوانست با همتایان خود بر سر عضویت ایران به توافق برسد،‌ اما این کشور به تلاشهای خود در این زمینه ادامه خواهد داد..

خاکیموف گفته است عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای «به لحاظ اصول و مبانی» مشکلی ندارد و تنها «اختلافات فنی و جزئی» مربوط به زمانبندی این عضویت مطرح است.

سازمان همکاریهای شانگهای یک سازمان امنیتی - اقتصادی است که کشورهای چین، روسیه، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان اعضای دائمی آن و کشورهای ایران، افغانستان، هند، پاکستان و مغولستان اعضای ناظرش هستند. این سازمان در سال ۲۰۰۱ توسط رهبران کشورهای نام برده  پایه‌گذاری شد. نقش اصلی و تعیین کننده را، در سازمان شانگهای، دو کشور چین و روسیه بر عهده دارند.