زینب اسماعیلی: رییسجمهوری ایران امروز راهی نیویورک شد تا در مجمع عمومی سالانه سازمان ملل شرکت کند. این فرصت هر ساله برای کشورها در نیویورک، مقر سازمان ملل متحد است تا با حضور در مجمع، به توان و ظرفیت دیپلماتیک خود بیفزایند. اعلام مواضع، یارگیریها و طرح برخی دیدگاهها در مورد مسایل مورد اختلاف از جمله ابزارهای دیپلماتیک مورد استفاده در فرصت مجمع عمومی سازمان ملل است. اما امسال چطور؟ برای دولت تازه روی کار آمده ایران چه فرصتها و نگرانیهایی در پیش است؟
راهی که روحانی رفت
بعد از تماس تلفنی نه دقیقهای حسن روحانی با باراک اوباما در اولین سال دولت دوازدهم، سوالی که هر ساله برای رییس جمهوری وقت ایران قبل و در روزهای مجمع عمومی مطرح میشود این است که آیا ملاقات یا تماسی بین روسای جمهور ایران و امریکا برقرار میشود؟
امسال هم این سوال از مسعود پزشکیان در نشست خبری هفته گذشته پرسیده شد. او در جواب گفت که «آمریکاییها اول باید برادری خود را ثابت کنند و بعد از ما ارثیه بخواهند، چیزهایی را که نوشتهایم پاره نکنند، بگذارند ما زندگی کنیم، بعد با هم گفتوگو هم میکنیم، با آنها دعوا نداریم... ما با همه برداریم و با آنان نیز برادر هستیم.»
که البته جمله آخرش حاشیههای سیاسی داخلی ایجاد کرده که اینجا موضوع بحث ما نیست.
ملاقات یا تماس؟ آیا مهم است؟
آیا واقعا باید ملاقاتی بین پزشکیان و بایدن صورت بگیرد؟ اگر صورت بگیرد مشکلی از مشکلات کشور یا مسیر دیپلماسی کشور رفع میشود؟ شاید انجام چنین ملاقات یا تماسی تنها میتواند تنفسی مقطعی برای اموری مانند کاهش قیمت دلار باشد اما در امور دیگر بعید است تغییر چندانی ایجاد شود.
بهعنوان روزنامهنگاری که در تمام دوره دولت روحانی در دفاع از گفتوگوی تلفنی او با اوباما نوشتم و در سالهای بعد دولت یازدهم و دوازدهم از ایده گفتوگو با رییس جمهوری امریکا دفاع کردم، این بار معتقدم که نه، نباید ملاقاتی بین دو رییس جمهوری رخ دهد. به چند دلیل ساده.
آیا امریکاییها موافقند؟
ضربالمثلی داریم که میگوید «اول ببینید در ده راهتان میدهند بعد سراغ کدخدا را بگیرید.» اصلا ببینیم طرف امریکایی تمایل به چنین ملاقاتی دارد یا نه؟ به نظر من نه. نه آنها مایل به انجام چنین ملاقاتی هستند و نه چنین ملاقاتی برای ما وضعیت مناسبی ایجاد میکند.
هنوز دو ماه نیست که دولت چهاردهم تشکیل شده و حتی هنوز روسای برخی سازمانها و استانداران تعیین نشدهاند. برنامهریزی برای ملاقاتهای مهم و حساس در مجمع عمومی سازمان ملل عمدتا زمان بیشتری نیاز دارد. اساسا بعید به نظر میآید چنین برنامهریزی در دستور کار نمایندگی ایران در سازمان ملل از دوره ریاستجمهوری ابراهیم رییسی بودهباشد. اگرچه همیشه قرارها و ملاقاتها و تماسهای فوری میتواند هر نوع برنامهریزی اولیه را تغییر دهد ولی در صورتی که دو کشور خواهان این ملاقات باشند یا موضوع موردعلاقهای در بین باشد. اکنون شرایط منطقه بیشتر موضوع افتراق بین ایران و قدرتهای غربی است، تا موضوع اشتراک.
پس باید گفت بعید است که دولت امریکا علاقمند به چنین ملاقاتی باشد.
دولت ایران مایل است؟
به نظر میرسد دولت ایران نیز علاقهای به چنین ملاقاتی ندارد و حتی اگر علاقمند بوده باشد بعید است که قابل برنامهریزی باشد. علاوه بر آن مسعود پزشکیان به نظر نمیرسد رییس جمهور کارهای خارق العاده باشد. بیشتر به نظر میرسد که سیاست او تغییرات بطءی و آرام باشد نه حرکتهایی که بخشی از بدنه سیاسی را علیه او بشوراند. یادمان نرفته که تماس تلفنی روحانی و اوباما نقطه عزیمت گروهی برای مخالفت جدی با دولت روحانی بود.
منافعی در آن هست؟
بیایید در ظرف واقعیت ببینیم که آیا چنین ملاقاتی نفعی برای ایران دارد؟ به زعم من نه، دولت جمهوریخواه ایالات متحده امریکا 6سال پیش از برجام خارج شد و قطار دیپلماتیک ایران را به سنگلاخ انداخت. دولت دموکرات امریکا با وقتکشی بالاخره به مذاکره تن داد ولی نهایتا آنها هم برجام را احیا نکردند و وضعیت به شکل فعلی درآمده که از برجام پوستی بیجان روی زمین افتاده به جا مانده است. حال ملاقات با بایدن به چه عنوانی قرار است صورت بگیرد؟ رییس جمهوری کشوری که فرصت احیای برجام را تلف کرد و اکنون هیچ نقشی در این توافق ندارد؟ عملا چنین ملاقاتی معنی ندارد.
علاوه بر اینها بایدن نهایتا سه ماه آینده بر سرکار است و در کشوری که درگیر انتخابات است مذاکره با بایدن تنها شرطبندی سر اسب بازنده است. چه آنکه کامالا هریس بر سر کار بیاید تازه ورق جدیدی از مسایل دو کشور باز میشود و اگر ترامپ رای بیاورد صحنه باید از نو چیده شود.
در چنین شرایطی اساسا پرسش و طرح اینکه آیا با بایدن ملاقاتی صورت می گیرد یا نه؟ اشتباه و طرح درخواست انباشتهای در فضای عمومی کشور است که بعد از گذر زمان دیگر عملیبودن یا نبودنش به بحث گذاشته نمیشود بلکه جزو لیست تقاضاهای عملی نشده از دولت محسوب میشود.
چه میتوان کرد؟
در مقابل همه نههای بالای، در نیویورک ایران چه میتواند بکند.