رئیس مرکز مطالعات فرهنگی و بین‌المللی
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
بدون شک برگزاری هفته فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو و سن‌پترزبورگ، دو شهر بزرگ روسیه، نشان‌دهنده عزم کشورمان مبنی بر تکمیل و توسعه دیپلماسی فرهنگی در آن‌سوی مرزهاست. بنابراین، باید در کنار اهمیت بصری و روبنایی این رویداد، بر روی آثار بلندمدت، زیربنایی و نظام‌مند آن تمرکز ویژه‌ای نمود. در این میان، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به‌عنوان قرارگاه دیپلماسی فرهنگی کشور، نقش بازیگری فعال و پویا را ایفا می‌کند .بازیگری که می‌تواند ضمن تشخیص اولویت‌ها و نیازهای کشور در عرصه ارتباطات فرهنگی ( با نگاه فرامرزی)، راهکارهای تحقق نیازها را تعیین، مهیا و عملیاتی سازد.
جغرافیای سیاسی در نظام بین‌الملل، نقش پررنگی را در تعیین حدودوثغور قدرت بالقوه و حتی بالفعل کشورها ایفا می‌کند. آنچه از آن تحت عنوان ژئو پلیتیک تعبیر میشود، یک مؤلفه اساسی جهت تحلیل راهبردها و حتی رفتارها و تاکتیک‌های بازیگران در عرصه دیپلماسی و روابط بین‌الملل به شمار می‌آید. اما سؤال اصلی اینجاست که آیا قدرت مبتنی بر ژئو پلیتیک یا جغرافیای سیاسی صرفا برای مانور موفقیت‌آمیز در یک کشور در مناسبات منطقه‌ای و جهانی کفایت خواهد کرد؟ در اینجا، برخی تصور می‌کنند مزیت ژئوپلیتیک یک بازیگر شرط لازم و کافی برتری آن بر دیگر کشورهای فاقد این توانایی به شمار می‌آید!
این تصور، پس از پایان جنگ جهانی دوم تشدید شد اما اکنون،در سال 2023 میلادی بسیاری از قواعد و محاسبات بین‌المللی به‌گونه‌ای معنادار تغییریافته است!
اکنون ما در کنار قدرت برخاسته از جغرافیای سیاسی، با مؤلفه‌های قدرت ساز و تعیین‌کننده‌ای مانند «فرهنگ» و«جغرافیای فرهنگی»مواجه هستیم که هرگز نمی‌توانیم آن‌ها را در بطن روابط بین‌الملل نادیده انگاریم.
اهمیت برگزاری هفته فرهنگی ایران در روسیه و آشنایی هر دو ملت بافرهنگ ، هنر و آداب‌ورسوم یکدیگر نه‌تنها منتهی به همدلی و هم‌افزایی بیشتر و بهتر طرفین خواهد شد، بلکه منجر به استفاده از ظرفیت والای فرهنگ در عرصه دیپلماسی و سیاست خارجی کشور خواهد شد.
بنابراین، نباید نسبت به استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی و برگزاری رویدادهایی مانند هفته فرهنگی ایران در مسکو نگاه یا انتظاری محدود داشت.قویا بر این باور هستیم که شکوفایی دیپلماسی فرهنگی و ظرفیت‌های نهفته در آن، منجر به بروز گشایش‌های همه‌جانبه‌ای به سود منافع ملی کشورمان خواهد شد.در عصر کنونی، مزیت ژئو پلیتیک بازیگران شرط لازم برای ایفای نقش مؤثر در مناسبات بین‌المللی محسوب میشود که جمهوری اسلامی ایران چنین قدرت و مزیتی را داراست. اما شرط کافی تبلور قدرت جهانی ایران اسلامی، تلفیق قدرت مبتنی بر جغرافیای فرهنگی ایران با جغرافیای سیاسی می‌باشد.
اصلی‌ترین دغدغه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تفسیر ارتباطات و پدیده‌های فرهنگی برون‌مرزی ، در ذیل همین رویکرد کلان و نتیجه‌بخش می‌باشد. بدیهی است که هراندازه به‌سوی تبلور قدرت هوشمند فرهنگی -جغرافیایی خود و تبدیل آن به مزیت بین‌المللی پیش برویم، شاهد خلق فرصت‌ها و امتیازات بی‌بدیلی در برابر خود خواهیم بود. این همان پیام مهمی است که در جریان برگزاری هفته فرهنگی ایران در روسیه، از سوی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به مخاطبان عام و خاص حوزه فرهنگ ودیپلماسی فرهنگی مخابره میشود.
نویسنده: رضا ملکی
