زیباکلام: اعتراضات ۹۸ بر عکس ۸۸ اقتصادی بود/ کفگير به ته ديگ خورده و چاره‌اي جز افزايش قيمت بنزين نماند

به گزارش خبرداغ به نقل از روزنامه آرمان ملی برای بررسی علل و عوامل ناآرامی‌های اخیر، اصلاح قیمت بنزین و دلایل آن، تاثیر افزایش قیمت بنزین بر انتخابات و آنچه در سپهر سیاسی و اجتماعی ایران می‌گذرد با صادق زیباکلام استاد دانشگاه و فعال سیاسی به گفت‌وگو پرداخته است که می‌خوانید.

زیباکلام: 

* به هر حال وقتي جماعتي در شهرهاي مختلف دست به اعتراض مي‌زنند نمي‌توان انتظار داشت که رفتار اصولي از آنها سر بزند. اعتراضات سال 88 از اين اتفاقات اخير اصولي‌تر بود چرا که به اين حد شاهد تخريب اماکن عمومي نبوديم. البته در فاصله 88 تا 98 چندين تحول ديگر هم صورت گرفت. اعتراضات سال 88 از خيابان انقلاب به بالا براي اقشار تحصيلکرده و مرفه جامعه بود، اما اعتراضات 98 سياسي و اقتصادي بود.

* در 88 اسلامشهر، قلعه حسن‌خان، رباط‌کريم به آن صورتي که در يک هفته اخير نشان داد دچار ناآرامي نشد. اين نشان مي‌دهد که بنزين بهانه‌اي براي بيرون ريختن احساسات فروخورده هم بود. گرچه انگيزه‌هاي اقتصادي در سال 98 بسيار پر رنگ‌تر و بيشتر بود، اما در عين حال هم نمي‌توان صرفا انگيزه‌هاي اقتصادي را تنها علت اعتراضات دانست. حتما بخشي از اسباب و علل نارضايتي انگيزه‌هاي سياسي هم بود.

* مهم‌ترين انگيزه سياسي که من امروز براي جامعه ايران رصد مي‌کنم مساله اميد است. ثروتمندان، طبقه متوسط، تحصيلکرده‌ها، دهه شصتي‌ها و هفتادي‌ها از آينده نگرانند. به‌نظرم کمتر مقطعي را مي‌توان در سال‌هاي اخير سراغ گرفت که اينقدر يأس در آن باشد. معتقدم مساله‌اي که بخش عمده‌اي از عصبانيت را از 25 آبان به اين سو رقم زد همين احساس سرخوردگي است.

* لذا اگر بخواهيم‌ درصد بدهيم من بيش از انگيزه‌هاي اقتصادي گمرنگ شدن اميد به آينده را عمده‌ترين دليل به‌وجود آمدن اين اتفاقات مي‌بينم. کافي است آماري بگيريم و ببينيم ده سال پيش چه تعداد از افرادي که اکنون حول و حوش 30ساله هستند به فکر مهاجرت بودند و امروز که در آذر 98 هستيم چه تعدادند. من فکر مي‌کنم تعداد کساني که مي‌خواهند از کشور مهاجرت کنند افزايش پيدا کرده است. لذا به‌نظرم نااميدي بزرگترين انگيزه ناآرامي‌هاي هفته آخر آبان‌ماه بود.

* من فکر مي‌کنم که کفگير به تک ديگ خورده؛ يعني اينکه دولت براي تامين مخارج خود مانده است. چون قرار بود که ما 5/2‌ميليون بشکه نفت در روز صادر کنيم، اما در بد‌ترين حالت در تخميني که در اواخر سال 97 که بودجه سال 98 را مي‌بستند پس از فعل و انفعالاتي اين 5/2‌ميليون بشکه به سيصد‌هزار بشکه رسيد. ولي تحريم‌ها باعث شد تا جلوي فروش اين تعداد بشکه نفت هم گرفته شود و ما به زير صد‌هزار بشکه در روز برسيم که تازه براي انتقال پول اين 100‌هزار بشکه در روز نيز مشکل داريم.

* عملا درآمد نفت از بين رفت. تنها درآمدي که دولت خيلي جدي مي‌تواند بر روي آن حساب کند درآمد ماليات است. ضمن اينکه بودجه امسال چيزي حدود 465‌هزارميليارد تومان بوده که در بهترين حالت حدس زده مي‌شود چيزي حدود 150 هزارميليارد تومان از محل ماليات‌ها باشد. آن 300‌هزارميليارد تومان از محل صادرات، واردات، نفت، ميعانات گازي و... بود، اما عملا با چالش مواجه شده و دولت کسري بوجه پيدا کرده است.

* به علاوه به واسطه رکودي که به‌وجود آمده خيلي از شرکت‌ها به‌واسطه تحريم توانايي صادرات و واردات ندارند، تعطيل شده و تعديل نيرو کردند و بخش خصوصي نيز به آن صورت درآمدي ندارد که بتوانند 150‌هزار‌ميليارد ماليات را تامين کنند. از اين جهت است که مي‌گويم کفگير به ته ديگ خورده و چاره‌اي جز افزايش قيمت بنزين نماند.