دلایل پرشمار مصر برای کنار کشیدن از ناتوی عربی / چرا کشورهای عربی یکی یکی از ائتلاف علیه ایران جا می زنند؟ / احتمالا ترامپ مجبور شود ناتوی عربی را به یک همکاری نازل کاهش دهد

زوی مازل در جروزالم پست نوشت: قاهره از شرکت در ائتلاف نظامی با پشتوانه آمریکا که به ناتوی عربی شهرت یافته، عقب‌نشینی کرده است. این پاسخ جهان اهل سنت به تهدید ایرانیان بود. مصری‌ها واکنشی رسمی به این شایعه نشان نداده‌اند اما منابع ناشناس می‌گویند که این خبر پیش از برگزاری نشست نهم آوریل در ریاض که انتظار می‌رفت تمام کشورها از جمله قطر در آن شرکت کنند، به اطلاع ریاض و واشنگتن رسیده بود.

به گزارش خبرداغ به نقل از انتخاب  ، در ادامه این مطلب آمده است: مصر در نشست شرکت نکرد. رییس‌جمهور مصر عبدالفتاح السیسی که دو روز پس از آن به واشنگتن سفر کرد، درباره موضوع همکاری‌های راهبردی با همتای آمریکایی خود مذاکره کرد اما در بیانیه رسمی از ذکر موضوعات خاص خودداری شده است. معلوم نیست مصر حقیقتا از این ائتلاف عقب‌نشینی کرده باشد ولی در حال حاضر رییس‌جمهور مصر با مسائل مهم‌تری مواجه است.

ائتلاف قرار بود از شش کشور عرب حاشیه خلیج‌فارس یعنی عربستان سعودی، کویت، قطر، امارات، بحرین، عمان و همراهی مصر و اردن تشکیل شود. هدف از آن تشکیل یک نیروی نظامی مشترک برای مقابله با ایران بود. این طرح ابتدا در دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما ارائه شده بود که بدون توجه به نگرانی‌های مهم اسراییل و عربستان، به مذاکره با ایران ادامه می‌داد.

توافق هسته‌ای با ایران مسأله فعالیت‌های منطقه‌ای ایران و توسعه موشک‌ها، پوشش نداده است. حتی برنامه هسته‌ای ایران متوقف نشد و صرفا به مدت ده سال به حال تعلیق درآمد.

طرح تشکیل ائتلاف نظامی با روی کار آمدن ترامپ احتمالا پس از نشست عربی اسلامی که به ابتکار او در سال ۲۰۱۷ برگزار شد، بار دیگر مطرح گردید. ترامپ در سخنرانی مهمی از تمامی کشورهای اسلامی خواست که با اسلامگرایی افراطی، سازمان‌های تروریستی و تحریکات ایران مقابله کنند. او به حمایت آمریکا از این تلاش‌ها متعهد شد و قراردادی ۳۵۰ میلیاردی با عربستان امضا کرد که شامل فروش تسلیحات به ارزش ۱۱۰ میلیارد دلار به این کشور می‌شد. قرار شد یک ارتش متحد عربی برای توانمند کردن این کشورها به دفاع از خود و بی‌نیازی از مداخله نظامی آمریکا، تاسیس شود.

دو سال است که آمریکا به دنبال اجرایی کردن این طرح است تا نه تنها آن را به ائتلافی امنیتی تحت نظارت این کشور علیه ایران تبدیل کند، بلکه حوزه آن را به یک توافق راهبردی برای همکاری‌های کلان امنیتی و اقتصادی اعضا بگستراند. براساس یک یادداشت محرمانه کاخ سفید که توسط رویترز افشا شده، این ائتلاف با گسترش نفوذ روسیه و چین نیز در خاورمیانه مقابله خواهد کرد.

اما اختلاف‌نظرها میان اعضای مشارکت‌کننده خیلی زود حصول هدف مشترک آنها را ناکام گذاشت. در ژوئن ۲۰۱۷ تنها دو ماه پس از اجلاس ریاض، عربستان، امارات، بحرین و مصر با قطر دچار اختلاف‌نظر شده و این کشور را تحریم کردند. آنها قطر را به همکاری با ایران و حمایت از اخوان‌المسلمین و گروه‌های تروریستی محکوم کردند، حقیقتی که مدت‌ها برای همه مسلم بود.

در سال ۲۰۱۴ قطر متعهد شده بود که رفتار خود را اصلاح کند اما به این تعهد عمل نکرد. از آنجا که بخشی از منابع انرژی این کشور در قلمرو سرزمینی ایران قرار گرفته، این کشور کوچک به همکاری اقتصادی و نظامی با ایران می‌پردازد. سپس نوبت به عمان می‌رسد. سلطان بن قابوس روابط گرمی با تهران دارد و در زمان‌های بحرانی، ارتباط میان تهران و کشورهای عرب را تسهیل می‌کند.  بسیار بعید است که این کشور در ائتلاف نظامی علیه رژیم آیت‌الله ها مشارکت کند.

قلت اخبار درباره این پروژه طی دو سال گذشته مبین این حقیقت است که واشنگتن در پیش بردن آن با موانع متعددی مواجه شده است. نشستی که قرار بود با شرکت تمام اعضا در ماه ژانویه برای نهایی کردن توافق برگزار شود، به علت اختلاف‌نظرهای داخلی به تعویق افتاد. مسأله تنش میان مصر و آمریکا نیز مطرح است. مصر اعلام کرده قصد دارد از روسیه، جنگنده‌های سوخو ۳۵ خریداری کند. چند روز پیش از سفر السیسی به واشنگتن، پومپئو در یکی از نشست‌های کمیته روابط خارجی سنا گفته بود که به مصر هشدار دادیم در صورت خرید این جنگنده‌ها، مشمول تحریم‌های آمریکا قرار خواهد گرفت.

گفته شده دلیل خروج مصر از طرح ائتلاف، داشتن تردیدهای جدی نسبت به عقلایی بودن آن که هنوز جزییات آن مشخص نشده و احتمال تقویت تنش‌ها در روابط با تهران بوده است. همچنین گفته می‌شود که مصر احتمال می‌دهد شاید ترامپ بار دیگر به کاخ سفید راه نیابد و جانشینش این طرح را کنار بگذارد. هر دو گمانه‌زنی بی‌اساس است.

حقیقت این است که رییس‌جمهور مصر بر مسائل مهم‌تر داخلی متمرکز شده است. او به شدت در حال تلاش برای تقویت اقتصاد و مبارزه با داعش در صحرای سیناست و در عین حال به دنبال ثبات بخشیدن به اوضاع داخلی مصر و تثبیت جایگاه خود از طریق به رای گذاشتن اصلاحات قانون اساسی است.

ایران یک تهدید فوری برای این کشور نیست چراکه از لحاظ جغرافیایی فاصله زیادی با مصر دارد و مواظب است که به مصر حمله نکند. قاهره دلیلی نمی‌بیند که در شرایط فعلی به خصومت با تهران بیفزاید حتی اگر قرار باشد در آینده به تهدیدی برای مصر تبدیل شود.

به علاوه تا وقتی قطر به روابط خود با اخوان‌المسلمین پایان نداده و اختلافش با عربستان سعودی را فیصله نداده است، مصر تمایلی به همکاری با این کشور نخواهد داشت. باید یادآوری کرد که مصر در مبارزه آمریکا علیه داعش در عراق و سوریه و جنگ عربستان علیه حوثی ها در یمن نیز مشارکت مستقیمی نداشته است. نگرانی اصلی مصر، تحولات کشورهای همسایه یعنی لیبی، سودان و اتیوپی است.

سیسی نگران جنگ داخلی لیبی و قاچاق تسلیحات از مرزهای این کشور برای داعش در صحرای سینا است. قاهره با ژنرال خلیفه حفتر، فرمانده ارتش ملی لیبی و رهبر غیررسمی مناطق شرقی این کشور همکاری می‌کند و علی‌رغم نارضایتی از اقدامات اخیر او، برای حفظ امنیت مرزهای خود به او کمک می‌کند. وضعیت سودان، مشغولیت دیگر السیسی است. اعتراضات وسیعی که به برکناری البشیر منتهی شد، می‌تواند به مناطق همجوار نیز تسری بیابد. سد رنسانس که بر روی سرشاخه های رود نیل در حال احداث است، می‌تواند آب ورودی به مصر را بسیار کاهش دهد و علی‌رغم مذاکرات مستمر، هنوز توافقی حاصل نشده است. 

همچنین پیامدهای بلندمدت روابط سرد میان اوباما و السیسی که به کاهش کمک‌های نظامی آمریکا منجر شد، هنوز پابرجاست. پس از نارضایتی اوباما از رفتار دولت مصر با مرسی و اخوان‌المسلمین، اوباما با درخواست تداوم همکاری‌های راهبردی مخالفت کرد که موجب شد السیسی به سوی مسکو متمایل شود، کشوری که بسیار راغب است بار دیگر در مصر از نفوذ برخوردار شود.

روسیه با کمک تسلیحاتی، فروش هلیکوپتر و جنگنده و برگزاری رزمایش های مشترک، تامین مالی چهار نیروگاه اتمی در غرب اسکندریه و مشارکت در پروژه‌های بزرگ صنعتی در کنار کانال سوئز موافقت کرده است. همچنین السیسی به روسیه اجازه داده که نیروهای خود را از خاک این کشور برای کسب اطلاعات و کمک به حفتر به مرزهای لیبی برساند. به بیان دیگر السیسی برای پیشبرد اهداف خود، با کارت‌های پوتین و ترامپ بازی می‌کند. این مانورها بهایی نیز دارند.

با این وجود مصر تمایل زیادی به همکاری با عربستان سعودی و کشورهای عرب خلیج‌فارس دارد که کمک‌های اقتصادی قابل توجهی در اختیار او گذاشته‌اند و در مبارزه با اخوان‌المسلمین به او کمک می‌کنند. مصر تمایل دارد از آمریکا که محل سکونت مصری‌های زیادی است، کمک‌های اقتصادی و نظامی که مسکو قادر به تأمین آنها نیست را دریافت کند.  بنابراین اگرچه تمام اعضای ائتلاف سنی، تهدید ایران را تا حدی احساس می‌کنند، بعید است بتوانند بر اساس یک توافق مفصل و مکتوب، به آن وجهه سیاسی، راهبردی و دفاعی بدهند. آمریکا ناچار است این وضعیت پیچیده را مدنظر قرار دهد و تمام اعضا را به توافقی مشتمل بر سطحی نازل‌تر از همکاری ترغیب کند.