آیا‎ ‎عربستان، ‎پاکستان‎ ‎را‎ ‎به‎ ‎سمت‎ ‎جنگ‎ ‎با‎ ‎ایران‎ ‎می‌کشاند؟

اندیشکده شورای‎ ‎آتلانتیک نوشت: سالهای‎ ‎متمادی‎ ‎است‎ ‎که‎ ‎پاکستان‎ ‎میان‎ ‎ایران‎ ‎و‎ ‎عربستان‎ ‎بی طرفی‎ ‎پیشه‎ ‎کرده‎ ‎اما‎ ‎شاید‎ ‎این‎ ‎بار‎ ‎ناچار‎ ‎باشد‎ ‎که‎ ‎یک‎ ‎طرف‎ ‎را‎ ‎برگزیند‎. پاکستان‎ ‎محتاج‎ ‎شدید‎ ‎منابع‎ ‎مالی‎ ‎است‎ ‎و‎ ‎عربستان‎ ‎ابزار‎ ‎مناسب‎ ‎برای‎ ‎کمک‎ ‎به‎ ‎این‎ ‎کشور‎ ‎را‎ ‎در‎ ‎اختیار‎ ‎دارد‎. ‎اما‎ ‎آیا‎ ‎پاکستان‎ ‎شروط‎ ‎ملحق‎ ‎به‎ ‎گشادهدستی‎ ‎سعودیها‎ ‎را‎ ‎نیز‎ ‎می پذیرد؟

به گزارش خبرداغ به نقل از «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: ولیعهد‎ ‎عربستان، ‎ ‎محمد‎ ‎بن‎ ‎سلمان، ‎ ‎آسیا‎ ‎را‎ ‎بخشی‎ ‎از‎ ‎چشم انداز‎ ‎آینده‎ ‎کشورش‎ ‎می داند. ‎سفر‎ ‎این‎ ‎ماه‎ ‎او‎ ‎به‎ ‎چند‎ ‎کشور‎ ‎آسیایی‎ ‎اما‎ ‎یک‎ ‎هدف‎ ‎کوتاه مدت‎ ‎را‎ ‎نیز‎ ‎دنبال‎ ‎می کرد: ‎ترمیم‎ ‎وجهه‎ ‎تخریب‎ ‎شده‎ ‎این‎ ‎کشور‎ ‎پس‎ ‎از‎ ‎جنگ‎ ‎در‎ ‎یمن‎ ‎و‎ ‎قتل‎ ‎فجیع‎ ‎جمال‎ ‎خاشقجی‎. ‎سفر‎ ‎ابتدایی‎ ‎او‎ ‎به‎ ‎جنوب‎ ‎آسیا‎ ‎صورت‎ ‎گرفت‎ ‎که‎ ‎منطقه‎ ‎مورد‎ ‎توجه‎ ‎ایران‎ ‎تلقی‎ ‎می شود. ‎در‎ ‎پی‎ ‎تحریمهای‎ ‎آمریکا‎، ایران‎ ‎به‎ ‎جنوب‎ ‎آسیا‎ ‎متمایل‎ ‎شده‎ ‎است‎. اعمال‎ ‎مجدد‎ ‎تحریمهای‎ ‎هسته ای‎ ‎نیز‎ ‎موجب‎ ‎تمایل‎ ‎بیشتر‎ ‎ایران‎ ‎به‎ ‎این‎ ‎سو‎ ‎شده‎ ‎است‎. ‎

ولیعهد‎ ‎نخستین‎ ‎مقصد‎ ‎خود‎ ‎در‎ ‎جنوب‎ ‎آسیا‎ ‎را‎ ‎پاکستان‎ ‎انتخاب‎ ‎کرد‎. ‎  سالهاست‎ ‎که‎ ‎منطقه‎ ‎بلوچستان‎ ‎در‎ ‎هر‎ ‎دو‎ ‎سوی‎ ‎مرز‎ ‎ایران‎ ‎با‎ ‎پاکستان، ‎ ‎محل‎ ‎مستعدی‎ ‎برای‎ ‎ناآرامی‎ ‎بوده‎ ‎است‎. ‎  تنها‎ ‎چند‎ ‎روز‎ ‎پیش‎ ‎از‎ ‎سفر‎ ‎بن‎ ‎سلمان، ‎ ‎یک‎ ‎حمله‎ ‎تروریستی‎ ‎در‎ ‎شهر‎ ‎خاش‎ ‎منجر‎ ‎به‎ ‎شهادت‎ ‎دست کم‎ ‎‏۲۷‏‎ ‎نفر‎ ‎از‎ ‎اعضای‎ ‎سپاه‎ ‎ایران‎ ‎شده‎ ‎بود‎.   در‎ ‎حالی‎ ‎که‎ ‎دولت‎ ‎ایران‎ ‎با‎ ‎تورم، ‎ ‎بیکاری‎ ‎و‎ ‎مشکلات‎ ‎اقتصادی‎ ‎درگیر‎ ‎است، ‎ ‎این‎ ‎کشور‎ ‎آمریکا‎ ‎و‎ ‎عربستان‎ ‎را‎ ‎به‎ ‎حمایت‎ ‎از‎ ‎گروه های‎ ‎مختلف‎ ‎تروریستی‎ ‎متهم‎ ‎می کند. ‎

پاکستان‎ ‎اگرچه‎ ‎هدف‎ ‎تحریم های‎ ‎شدیدی‎ ‎مانند‎ ‎ایران‎ ‎نبوده‎ ‎است،‎ ‎وضعیت‎ ‎اقتصادی‎ ‎بسیار‎ ‎بدی‎ ‎دارد‎.‎  پاکستان‎ ‎در‎ ‎کسب‎ ‎کمکهای‎ ‎صندوق‎ ‎بین المللی‎ ‎پول‎ ‎دچار‎ ‎مشکل‎ ‎شده، ‎ ‎به‎ ‎علت‎ ‎ناکامی‎ ‎در‎ ‎سرکوب‎ ‎گروههای‎ ‎تروریستی‎ ‎شاهد‎ ‎کاهش‎ ‎کمکهای‎ ‎اقتصادی‎ ‎واشنگتن‎ ‎بوده‎ ‎و‎ ‎ممکن‎ ‎است‎ ‎برای‎ ‎ذینفع‎ ‎اصلی‎ ‎خود‎ ‎یعنی‎ ‎چین‎ ‎نیز‎ ‎بیش‎ ‎از‎ ‎حد‎ ‎هزینه‎ ‎بردار‎ ‎شده‎ ‎باشد‎. ‎  بنابراین‎ ‎نخست وزیر‎ ‎این‎ ‎کشور، ‎ ‎عمران‎ ‎خان‎ ‎چاره ای‎ ‎جز‎ ‎روی‎ ‎آوردن‎ ‎به‎ ‎سعودی ها‎ ‎ندارد‎. ‎زمانی‎ ‎که‎ ‎عربستان‎ ‎به‎ ‎علت‎ ‎انتشار‎ ‎خبر‎ ‎قتل‎ ‎خاشقجی‎ ‎تحت‎ ‎انتقاد‎ ‎شدید‎ ‎بین المللی‎ ‎بود، ‎ ‎او‎ ‎نخستین‎ ‎سفر‎ ‎خود‎ ‎به‎ ‎عربستان‎ ‎را‎ ‎انجام‎ ‎داد‎. ‎

نکته‎ ‎برجسته‎ ‎در‎ ‎سفر‎ ‎ولیعهد‎ ‎به‎ ‎پاکستان، ‎ ‎استقبال‎ ‎غیرمعمول‎ ‎و‎ ‎بسیار‎ ‎گرم‎ ‎از‎ ‎او‎ ‎بود‎. ‎چند‎ ‎روز‎ ‎پیش‎ ‎از‎ ‎ورود‎ ‎او‎ ‎به‎ ‎پاکستان، ‎ ‎بنرهای‎ ‎خوشآمدگویی‎ ‎به‎ ‎او‎ ‎جای‎ ‎بنرهای‎ ‎گرامیداشت‎ ‎چهلمین‎ ‎سالگرد‎ ‎انقلاب‎ ‎ایران‎ ‎را‎ ‎گرفت‎ ‎که‎ ‎حکایت‎ ‎از‎ ‎روابط‎ ‎گرم‎ ‎دو‎ ‎طرف‎ ‎دارد‎ . ‎این‎ ‎موضوع‎ ‎از‎ ‎آنجا‎ ‎جای‎ ‎تعجب‎ ‎دارد‎ ‎که‎ ‎عمران‎ ‎خان‎ ‎و‎ ‎حزب‎ ‎او‎ ‎یعنی‎ ‎تحریک‎ ‎الانصاف، ‎مخالف‎ ‎مشارکت‎ ‎پاکستان‎ ‎در‎ ‎جنگ‎ ‎یمن‎ ‎بودند‎.‎  این‎ ‎حزب‎ ‎با‎ ‎انتصاب‎ ‎ژنرال‎ ‎بازنشسته‎ ‎این‎ ‎کشور، ‎ ‎راحیل‎ ‎شریف‎ ‎نیز‎ ‎برای‎ ‎رهبری‎ ‎ائتلاف‎ ‎نظامی‎ ‎مستقر‎ ‎در‎ ‎عربستان‎ ‎علیه‎ ‎تروریسم‎ ‎مخالف‎ ‎بود‎ ‎چراکه‎ ‎آن‎ ‎را‎ ‎موجب‎ ‎تفرقه‎ ‎میان‎ ‎جریانهای‎ ‎شیعی‎ ‎و‎ ‎سنی‎ ‎داخل‎ ‎پاکستان‎ ‎می دانست‎. ‎همچنین‎ ‎آنها‎ ‎نگران‎ ‎بودند‎ ‎که‎ ‎این‎ ‎امر‎ ‎بر‎ ‎روابط‎ ‎این‎ ‎کشور‎ ‎با‎ ‎ایران، ‎ ‎روسیه‎ ‎و‎ ‎ترکیه‎ ‎اثر‎ ‎منفی‎ ‎بگذارد. ‎

باوجود‎ ‎خودداری‎ ‎پاکستان‎ ‎از‎ ‎ارسال‎ ‎نیرو‎ ‎به‎ ‎یمن، ‎ ‎ولیعهد‎ ‎به‎ ‎سرمایه گذاری‎ ‎بیست‎ ‎میلیارد‎ ‎دلاری‎ ‎در‎ ‎این‎ ‎کشور‎ ‎متعهد‎ ‎شد‎. ‎پاکستان‎ ‎انتظار‎ ‎دارد‎ ‎ایران‎ ‎شرایط‎ ‎سخت‎ ‎مالی‎ ‎این‎ ‎کشور‎ ‎را‎ ‎درک‎ ‎کند‎. ‎  سفیر‎ ‎ایران‎ ‎در‎ ‎پاکستان‎ ‎اخیرا‎ ‎اعلام‎ ‎کرد‎ ‎که‎ ‎هرگونه‎ ‎سرمایه گذاری‎ ‎کشورهای‎ ‎عربی‎ ‎داخل‎ ‎پاکستان‎ ‎مسأله‎ ‎ای‎ ‎مربوط‎ ‎به‎ ‎امور‎ ‎داخلی‎ ‎این‎ ‎کشور‎ ‎است‎ ‎و‎ ‎ایران‎ ‎برای‎ ‎حاکمیت‎ ‎مستقل‎ ‎پاکستان‎ ‎احترام‎ ‎قایل‎ ‎است‎. ‎اما‎ ‎با‎ ‎شدت‎ ‎گرفتن‎ ‎حملات‎ ‎نظامی‎ ‎در‎ ‎بلوچستان‎ ‎و‎ ‎مناطق‎ ‎مرزی، ‎ ‎درک‎ ‎و‎ ‎صبر‎ ‎ایران‎ ‎نیز‎ ‎در‎ ‎حال‎ ‎سرریز‎ ‎شدن‎ ‎است‎. ‎ایران‎ ‎کشورهای‎ ‎عرب‎ ‎حاشیه‎ ‎خلیج‎ ‎فارس‎ ‎را‎ ‎به‎ ‎حمایت‎ ‎از‎تروریست ها‎ ‎در‎ ‎مناطق‎ ‎مرزی‎ ‎خود‎ ‎متهم‎ ‎می کند‎ ‎و‎ ‎معتقد‎ ‎است‎ ‎دولت‎ ‎پاکستان، ‎ ‎حملات‎ ‎شبه نظامیان‎ ‎مسلح‎ ‎در‎ ‎این‎ ‎کشور‎ ‎به‎ ‎خاک‎ ‎ایران‎ ‎را‎ ‎نادیده‎ ‎میگیرد‎. ‎

‎مرز‎ ‎ایران‎ ‎و‎ ‎پاکستان‎ ‎به‎ ‎یکی‎ ‎از‎ ‎مسیرهای‎ ‎اصلی‎ ‎قاچاق‎ ‎تبدیل‎ ‎شده‎ ‎است‎. این منطقه‎ ‎بستر‎ ‎شکل گیری‎ ‎گروه های‎ ‎مسلحی‎ ‎مانند‎ ‎جندالله‎ ‎و‎ ‎جیش‎ ‎العدل‎ ‎بوده‎ ‎است. این‎ ‎دو‎ ‎گروه‎ ‎حملاتی‎ ‎تروریستی‎ ‎علیه‎ ‎نیروهای‎ ‎نظامی‎ ‎و‎ ‎مردم‎ ‎عادی‎ ‎ترتیب‎ ‎داده اند‎. ‎در‎ ‎سال‎ ‎‏۲۰۱۰‏‎ ‎رهبر‎ ‎جندالله، ‎عبدالمالک‎ ‎ریگی‎ ‎در‎ ‎ایران‎ ‎اعدام‎ ‎شد‎.‎

‎نه‎ ‎تهران‎ ‎و‎ ‎نه‎ ‎اسلام آباد‎ ‎در‎ ‎پی‎ ‎این‎ ‎نبوده اند‎ ‎که‎ ‎ ‎کشور‎ ‎همسایه‎ ‎خود‎ ‎را‎ ‎بی ثبات‎ ‎کنند‎ ‎اما‎ ‎اگر‎ ‎تهران‎ ‎اعتقاد‎ ‎یابد‎ ‎که‎ ‎پاکستان‎ ‎چنین‎ ‎هدفی‎ ‎دارد، وضعیت تغییر خواهد کرد. ‎این‎ ‎امر‎ ‎به‎ ‎ناآرامی‎ ‎بیشتر‎ ‎در‎ ‎منطقه‎ ‎می انجامد. ‎تعدیل کننده‎ ‎نزدیکی‎ ‎عمران‎ ‎خان‎ ‎به‎ ‎سعودیها،‎ ‎میزان‎ ‎همکاری‎ ‎پاکستان‎ ‎با‎ ‎ایران‎ ‎در‎ ‎سرکوب‎ تروریست ها‎ست‎.

نخست وزیر‎ ‎پیشین‎ ‎پاکستان، ‎ ‎نواز‎ ‎شریف‎ ‎که‎ ‎نزدیکترین‎ ‎چهره‎ ‎سیاسی‎ ‎به‎ ‎عربستان‎ ‎در‎ ‎پاکستان‎ ‎محسوب‎ ‎می شود، ‎ ‎تصمیم‎ ‎مشارکت‎ ‎این‎ ‎کشور‎ ‎در‎ ‎جنگ‎ ‎یمن‎ ‎را‎ ‎برعهده‎ ‎مجلس‎ ‎گذاشت‎ ‎که‎ ‎آن‎ ‎نیز‎ ‎با‎ ‎اتفاق‎ ‎آرا‎ ‎با‎ ‎آن‎ ‎مخالفت‎ ‎کرد‎. ‎  این‎ ‎در‎ ‎حالی‎ ‎بود‎ ‎که‎ ‎قانون‎ ‎اساسی‎ ‎پاکستان‎ ‎به‎ ‎او‎ ‎اجازه‎ ‎می داد‎ ‎که‎ ‎خودش‎ ‎تصمیم‎ ‎به‎ ‎این‎ ‎کار‎ ‎بگیرد‎. ‎اکنون‎ ‎نزدیکان‎ ‎عمران‎ ‎خان‎ ‎مدعی‎ ‎هستند‎ ‎که‎ ‎ولیعهد‎ ‎هیچ‎ ‎شرطی‎ ‎برای‎ ‎سرمایه گذاری‎ ‎در‎ ‎این‎ ‎کشور‎ ‎نگذاشته‎ ‎است‎. ‎پیشتر‎ ‎نیز‎ ‎سعودیها‎ ‎اقداماتی‎ ‎برای‎ ‎نزدیکی‎ ‎به‎ ‎پاکستان‎ ‎انجام‎ ‎داده‎ ‎بودند‎ ‎مانند‎ ‎آزاد‎ ‎کردن‎ ‎بسیاری‎ ‎از‎ ‎پاکستانی های‎ ‎محبوس‎ ‎در‎ ‎عربستان‎ ‎و‎ ‎افزایش‎ ‎سهمیه‎ ‎این‎ ‎کشور‎ ‎از‎ ‎سفر‎ ‎حج‎ ‎از‎ ‎‏۱۸۴‏‎ ‎هزار‎ ‎نفر‎ ‎به‎ ‎دویست‎ ‎هزار‎ ‎نفر‎. ‎

نگرانی‎ ‎پاکستانی ها‎ ‎این‎ ‎است‎ ‎که‎ ‎دلیل‎ ‎سرمایه گذاری‎ ‎عربستان‎ ‎نه‎ ‎احتیاج‎ ‎پاکستان‎ ‎بلکه‎ ‎اهداف‎ ‎سیاسی‎ ‎ولیعهد‎ ‎عربستان‎ ‎باشد‎. ‎پاکستان‎ ‎به‎ ‎پول‎ ‎نیاز‎ ‎دارد‎ ‎و‎ ‎عربستان‎ ‎به‎ ‎مقبولیت‎ ‎بین المللی‎. ‎در‎ ‎برابر‎ ‎سرمایه گذاری‎ ‎عربستان‎ ‎در‎ ‎بندر‎ ‎گوادر‎ ‎مخالفت هایی‎ ‎وجود‎ ‎دارد‎. ‎کشاورزان‎ ‎و‎ ‎ماهیگیران‎ ‎محلی‎ ‎معتقدند‎ ‎این‎ ‎پروژه های‎ ‎جدید، ‎ ‎معیشت‎ ‎آنها‎ ‎در‎ ‎آینده‎ ‎را‎ ‎تهدید‎ ‎می کند‎. ‎طرح‎ ‎پیشنهادی‎ ‎تاسیس‎ ‎پالایشگاه‎ ‎نیز‎ ‎ممکن‎ ‎است‎ ‎با‎ ‎مخالفت‎ ‎مواجه‎ ‎شود‎. ‎

پاکستان‎ ‎تلاش‎ ‎می کند‎ ‎میان‎ ‎ایران‎ ‎و‎ ‎رقبایش‎ ‎توازن‎ ‎را‎ ‎حفظ‎ ‎کند‎ . ‎وقتی‎ ‎نواز‎ ‎شریف‎ ‎که‎ ‎سالها‎ ‎مقیم‎ ‎عربستان‎ ‎بود‎ ‎قدرت‎ ‎را‎ ‎به‎ ‎دست‎ ‎گرفت، ‎ ‎بسیاری‎ ‎منتظر‎ ‎تنش‎ ‎در‎ ‎روابط‎ ‎ایران‎ ‎و‎ ‎پاکستان‎ ‎بودند‎. ‎شریف‎ ‎به‎ ‎روابط‎ ‎با‎ ‎تهران‎ ‎نه‎ ‎تعمیق‎ ‎بخشید‎ ‎و‎ ‎نه‎ ‎آن‎ ‎را‎ ‎تضعیف‎ ‎کرد‎ ‎و‎ ‎جای‎ ‎تعجب‎ ‎خواهد‎ ‎بود‎ ‎اگر‎ ‎جانشین‎ ‎او‎ ‎کار‎ ‎دیگری‎ ‎کند‎. ‎

مقامات‎ ‎پاکستانی‎ ‎تاکید‎ ‎دارند‎ ‎که‎ ‎سعودیها‎ ‎هیچ‎ ‎هدف‎ ‎پنهانی‎ ‎ندارند‎. ‎اگر‎ ‎چنین‎ ‎باشد‎ ‎و‎ ‎این‎ ‎اهداف‎ ‎پنهان‎ ‎متوجه‎ ‎ایران‎ ‎باشند، ‎ ‎عمران‎ ‎خان‎ ‎به‎ ‎دردسر‎ ‎خواهد‎ ‎افتاد‎ . ‎ممکن‎ ‎است‎ ‎دوباره‎ ‎از‎ ‎پاکستان‎ ‎خواسته‎ ‎شود‎ ‎که‎ ‎در‎ ‎جنگ‎ ‎یمن‎ ‎نقشی‎ ‎ایفا‎ ‎کند‎ . ‎پاکستان‎ ‎در‎ ‎گذشته‎ ‎نیروهایی‎ ‎برای‎ ‎محافظت‎ ‎از‎ ‎مرز‎ ‎عربستان‎ ‎و‎ ‎یمن‎ ‎به‎ ‎این‎ ‎کشور‎ ‎اعزام‎ ‎کرده‎ ‎است‎ ‎و‎ ‎سال‎ ‎گذشته‎ ‎با‎ ‎اعزام‎ ‎سربازان‎ ‎بیشتر‎ ‎موافقت‎ ‎کرد‎ . ‎ایران‎ ‎ناظر‎ ‎خواهد‎ ‎بود‎ ‎که‎ ‎آیا‎ ‎پاکستان‎ ‎به‎ ‎همکاری‎ ‎نظامی‎ ‎با‎ ‎عربستان‎ ‎وسعت‎ ‎می بخشد‎ ‎یا‎ ‎حضور‎ ‎نظامی‎ ‎خود‎ ‎را‎ ‎به‎ ‎یمن‎ ‎می گستراند‎ . ‎این‎ ‎اقدام‎ ‎به‎ ‎محبوبیت‎ ‎دولت‎ ‎عمران‎ ‎خان‎ ‎نیز‎ ‎صدمه‎ ‎میزند‎ ‎چراکه‎ ‎جنگ‎ ‎یمن‎ ‎در‎ ‎داخل‎ ‎پاکستان‎ ‎چندان‎ ‎طرفدارانی‎ ‎ندارد‎ ‎چه‎ ‎آنکه‎ ‎بیست‎ ‎درصد‎ ‎از‎ ‎جمعیت‎ ‎این‎ ‎کشور‎ ‎را‎ ‎شیعیان‎ ‎تشکیل‎ ‎می دهند‎