«حق مردم در دسترسی به اطلاعات را پاس دارم، شفافیت اطلاعاتی را مبنای عمل قرار دهم، در ارائه اطلاعات به آنان و تعامل با رسانه‌ها فعالانه و با رویکرد مثبت عمل کنم و در این مسیر با نظام اطلاعرسانی دولت هماهنگ عمل کنم.»
(بند 11 از متن «منشور اخلاقی دولت تدبیر و امید» که 27 مردادماه سال 1392 در اولین جلسه هیأت دولت یازدهم به ریاست آقای حسن روحانی، رئیسجمهور قرائت شد)
بند 11 از منشور اخلاقی دولت یازدهم، آبان ماه سال 92 مبنای تدوین و تصویب آییننامه یکی از مهمترین قوانین اجرا نشده در دولت قبلی شد. قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات که در دولت احمدینژاد مثل خیلی از قوانین دیگر با کم محلی به کناری هل داده شده بود، در دولت روحانی از پستو خارج و آیین نامههای آن تصویب شد.
دولت یازدهم با تصویب آیین نامه اجرایی این قانون گام بلندی در شفافیت اطلاعات برداشت، مردم را محرم حاکمیت فرض کرد و رئیس دولتش به‌حق فریاد زد که درخت حنظل فساد در تاریکی رشد میکند و ریشه میدواند. تفسیر این اتفاق مبارک چیزی نبود مگر آنکه روحانی و دولتش پیشگیری را بهتر و آسانتر از درمان فرض کرده، ابتدا بهدنبال خشک کردن ریشه فساد رفته است تا در مرحله بعد تبر به جان این درخت تنومند و قطور بیندازند. از حرف تا عمل اما فاصله زیادی بود. دولت هرچه پیش از برجام نور امید به جامعه تابانده بود، بعد از برجام تدبیر را در این دید به تاریکی بخزد. آفتاب برجام وارونه تابید و فهرست محرمانههای دولت بلندبالا شد.
برجام زمینه تجارت با اروپا را آماده کرد. اما از جزئیات قرارداد ایرباس، قرارداد پژو و قراردادهای نفتی کسی مطلع نشد. و این نه آن چیزی بود که 27 مردادماه سال 1392 در جلسه هیأت دولت، رئیسجمهور و وزیران با مردم عهد کرده بودند. این همه را بگذارید در کنار تعلل دولت برای راه اندازی پایگاه اطلاعرسانی قراردادهای کشوری.
براساس بند «ب» از ماده 3 فصل دوم قانون ارتقا سلامت اداری دولت موظف است متن قراردادهای مربوط به معاملات متوسط و بالاتر و همچنین اسناد و ضمائم آن را در پایگاهی که به همین منظور راه اندازی شده است در دسترس عموم قرار دهد. با این حال با گذشت نزدیک به 5 سال از ابلاغ این قانون، راه اندازی این پایگاه همچنان در پیچ و خم بخشنامه و دستورالعمل گیر کرده است. ابتدای تیرماه ماه امسال محمد باقر نوبخت که در آن زمان رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور بود (و این سازمان به دو سازمان برنامه و بودجه و اداری و استخدامی تجزیه نشده بود) در بخشنامهای به همه دستگاه‌ها، آنها را موظف کرد متن قراردادهای خود را از ابتدای مردادماه امسال بر روی پایگاه اطلاعات قراردادهای کشوری قرار دهند. اما هیچ دستگاهی تمکین نکرد.
محرمانههای هسته ای
جزئیات توافق هسته‌ای ایران و 1+5 اولین محرمانه از مجموعه محرمانههای دولت بود. بعد از مذاکرات لوزان ایران و 1+5 آمریکایی‌ها جزئیات کلی توافق را در سندی به نام گزاره برگ یا همان «فکت شیت» منتشر کردند. نمایندگان در مجلس درخواست کردند که اسناد توافق در اختیار نمایندگان و کمیسیون اختصاصی برجام قرار بگیرد اما محمد جواد ظریف بر محرمانه بودن اسناد مذاکرات تاکید کرد. علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان در یک برنامه تلویزیونی در اینباره گفت که با توجه به فضای عمومی کشور، گزاره برگی را آماده کردیم اما گفتوگوی دو ساعته وزیر امور خارجه با برنامه نگاه 1 و مطرح شدن همه موارد و گفتوگوی اینجانب با برنامه گفتوگوی ویژه خبری شبکه 2 موجب شد گزاره برگ منتشر نشود و همین صحبتها تبدیل به گزاره برگ شد.
این روایت درباره نحوه نمونه برداری آژانس بینالمللی انرژی اتمی از پارچین، نحوه بازطراحی راکتور اراک و موارد دیگر هم تکرار شد. تا اینکه تیرماه امسال خبرگزاری آمریکایی آسوشیتدپرس اعلام کرد به سند محرمانهای دست یافته است که نشان میدهد محدودیتهای اعمال شده بر برنامه هسته‌ای ایران زودتر از آنچه در برجام آمده است لغو میشود. محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان از این سند بهعنوان سند افتخار یاد کرد و گفت که «این سند محرمانه یک‌سال پس از امضای توافق هسته‌ای منتشر شده بود. همه رسانه‌های دنیا تمام سند را ندیدهاند تا از افتخاری که دوستان مذاکره‌کننده ایجاد کردند، باخبر باشند، ولی با وجود این، همه رسانه‌ها میگویند ایران بعد از ۱۰ سال به سرعت به سمت غنیسازی صنعتی می‌رود». شاید این سند، سند افتخار باشد اما مشخص نیست که چه محرمانههای دیگری در مذاکرات هسته‌ای امضا شده است.
وزیر محرمانه ها
شاید بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت را بتوان وزیر محرمانهها نامید. او تا به حال رکورد محرمانههای دولت را به نام خود ثبت کرده است. جلسه هفته گذشته او با نمایندگان مجلس درباره قراردادهای نفتی پشت درهای بسته، یکی از همین موارد بود. ماجرا از این قرار بود که بعد از یکشنبه 31 مرداد بیژن نامدار زنگنه باید به مجلس میرفت تا به ابهامها و ایرادهای وارده به الگوی جدید قراردادهای نفتی پاسخ دهد. منتقدان معتقد بودند که مصوبه دولت درباره قرادادهای نفتی، الگوی کاملا نامناسبی است که اگر اجرایی شود، سود بسیار زیاد و غیرمتعارفی را نصیب بیگانگان میکند که از منابع مالی دولت میکاهد، به جای جوانان تحصیلکرده ما، جوانان فرانسه، انگلیس، هلند و ایتالیا را از بی‌کاری نجات میدهد و به سرعت ظرفیتهای فنی و تخصصی صنعت نفت موجود در داخل را از کار میاندازد. بیژن زنگنه خیلی پیش از برگزاری این جلسه گفته بود قرارداد محرمانه است ولی پیش نویس قرارداد محرمانه نیست.
پیش از آنکه جلسه برگزار شود جمعی از نمایندگان فعلی و سابق از جمله احمد توکلی اعلام کردند این موضوع بسیار مهمتر از آن است که جلسه غیررسمی برای آن گرفته شود. آنها پیشنهاد دادند جلسه علنی و رسمی برگزار شود چراکه این موضوع با سرنوشت یکایک ایرانیان برای نیم قرن آینده و شاید هم بیشتر پیوند خورده است! توکلی در متنی نوشته بود: برادرانه به نمایندگان محترم مجلس هشدار میدهم نگذارند چنین امر خطیری پنهان از مردم رقم بخورد. با این حال جلسه غیرعلنی برگزار شد و روایتهایی جسته گریخته از آن مجلس بیرون آمد. این تنها روایت از محرمانههای وزیر نفت نیست. زمانی یک خبرنگار از بیژن نامدار زنگنه درباره انتقادات به کرسنت پرسید که او در جواب گفت درباره این موضوع هر وقت که صلاح دانستم صحبت خواهم کرد یا حتی وقتی رای دیوان بینالمللی داوری درباره شکایت ترکیه از ایران در پرونده کرسنت به ضرر ایران صادر شد، وزیر نفت اعلام کرد که مقدار جریمه ایران بین ١٣تا ١٥ درصد است و زیاد نیست، البته رقم جریمه محرمانه است. برخی رسانه‌ها از خسارت 10 میلیارد دلاری ایران در این پرونده صحبت کرده بودند.
قرارداد محرمانه پژو
هجوم خودروسازان دنیا به ایران یکی از اتفاقات بعد از برجام بود. در این میان حتی صحبت از بنز آلمانی و خودروهای آمریکایی هم شد. اما خودروسازان فرانسوی که مقامات کشورشان اولین نفراتی بودند که بلافاصله بعد از برجام به ایران آمدند، زودتر از همه خود را به تهران رساندند. پژو که سالها از بازار ایران سود کرده بود نمیتوانست از این بازار بگذرد. قرارداد پژو با ایران امضا شد. محمدرضا نعمتزاده وزیرصنعت، معدن و تجارت در حاشیه یکی از برنامههای خود اعلام کرد پرداخت غرامت از سوی پژو جزو مفاد قرارداد جدید ایران خودروست که در سفر رئیسجمهور به فرانسه نهایی شده است. وی در پاسخ به سئوال دیگر خبرنگار مبنی بر اینکه میزان این غرامت چقدر است؟ گفت: این غرامت در قرارداد جدید دیده شده، البته این قرارداد محرمانه است.
محرمانه بودن این قرارداد از سوی هاشم یکه زارع، مدیرعامل ایران خودرو نیز مطرح شد. وی گفت که 20 درصد قرارداد پژو محرمانه است. او در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه بخش 20 درصد محرمانه قرارداد پژو شامل چه بخشهایی میشود؟ گفت: این بخش، چیز خاصی نیست، منظور از محرمانه بودن این است که بخواهیم قرارداد را جایی منتشر کنیم. ما از این لحاظ میگوییم که قرارداد محرمانه است.
قرارداد خرید ایرباس یکی از پر سر و صداترین قراردادهای دولت بعد از اجرای برجام بود. این قراداد که وزیر راه و شهرسازی دولت از آن بهعنوان یکی از شاهکارهای دولت یاد کرده است اگرچه در پیچ و خم سنگ اندازیهای آمریکایی‌ها دچار مشکل شد اما یکی از متن قراداد ایران با ایرباس یکی از محرمانههای دولت بود. اواخر دی‌ماه سال گذشته وزیر راه از توافق با شرکت ایرباس فرانسه برای خرید 114 هواپیما برای هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران خبر داد و گفت: در چند ماه اخیر مذاکرات بسیاری را با شرکتهای دست اول تامینکننده هواپیما داشتهایم. در دو بخش بحث کردهایم یکی اینکه ساختار هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران را بازسازی کنیم که در این زمینه در گام نخست برای 114 فروند هواپیما با ایرباس فرانسه توافق کردهایم.
قائم مقام وزیر راه و شهرسازی با اعلام اینکه پیشپرداخت ایران برای 118 فروند ایرباس 50میلیون دلار است از آغاز مذاکره با بوئینگ برای خرید هواپیما خبر داد و گفت: مذاکره برای امضای قرارداد نهایی با ایرباس نیز آغاز شده است. با گذشت نزدیک به 8 ماه از آغاز اولین مذاکرات هنوز خبری از ایرباسهای خریداری شده نیست. وزیر راه و شهرسازی درباره زمان ورود هواپیماها به ایران افزود: باور کنید قراداد خیلی خیلی خیلی پیچیدهای است و در خصوص زمان تحویل هواپیماها بنده تعیینکننده نیستم ولی کار را انجام میدهیم. آخوندی در آخرین وعده خود گفته که اواخر پاییز امسال در صورتی که مجوزهای لازم از سوی اوفک صادر شود، اولین سری از هواپیماهای ایرباس وارد کشور میشود.
اینها بخشهایی از مهمترین محرمانههای دولت یازدهم در مواجهه با مردم است. به این فهرست میتوان نمونههای دیگری را هم اضافه کرد از جمله؛ وقتی مهرماه سال گذشته دولت آغاز به حذف ثروتمندان از دریافت یارانه کرد اصرار رسانه‌ها به افشای معیارهای حذف ثروتمندان از طرف مقامات دولت بیپاسخ میماند. چنان‌چه علی ربیعی وزیر رفاه در یک برنامه تلویزیونی بهکلی گویی در اینباره پرداخت و گفت که ما درآمد و هزینه را در ۳ فرمول میگذاریم. مسکن، خودرو، درآمد و حتی سفر میتواند دارایی شما محسوب شود.
البته آنهایی را که بابت ماموریت به سفر میروند جدا کردیم. 6 ماه بعد یعنی در فروردین سال 95 معاون رفاه وزارت تعاون دلیل محرمانه ماندن معیارهای حذف ثروتمندان را تشریح کرد. او مبنای حذف یارانهها را خودرو، معامله ملکی، محل سکونت و شغل فرد اعلام کرد و گفت: این حق فرد است که بداند برای چه حذف شده است و ما به خود فرد میگوییم، ولی این موضوع را در رسانه‌ها نمیگوییم تا رفتار مردم تغییر نکند. یا حتی محرمانه ماندن نرخ رشد اقتصادی در بهار سال جاری هم به این فهرست میتوان اضافه کرد. این اتفاق در آن زمان در شرایطی رخ داد که 4 وزیر در نامهای به رئیسجمهور نسبت به بحرانی شدن اوضاع اقتصادی هشدار داده بودند. نامهای که محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت در آن مقطع گفته بود: ای کاش محرمانه میماند.
وقتی ماجرای فیشهای نجومی برخی مدیران دولتی افشا شد و دامن دولت را گرفت، حسن روحانی رئیسجمهور در بیانیهای بار دیگر بر شفافیت اطلاعات صحه گذاشت و اعلام کرد که «دولت از این فرصت برای برنامه ریزی و ساماندهی «نظام شفافیت اطلاعات» در منابع و مصارف عمومی و تسریع در اجرای قانون دسترسی و انتشار آزادانه اطلاعات استفاده خواهد کرد». اما تب فیشها که فروکش کرد دولت دوباره وعده خود را فراموش کرد تا شاید در یک جای دیگر شعار دسترسی آزاد به اطلاعات بهکار دولت بیاید.
منبع:برترین ها
