باز سیل آمد و باز هم خواهد آمد. بارش اتفاق افتاده در توفان اخیر که از روزهای 22 فروردین آغاز شده، در حوزه آبریز رودخانه های دز و کرخه کم سابقه بوده و برخی کرانه های حدی هیدرولوژیکی این رودخانه ها را جابجاکرده است.
به ویژه،بارش روزانه رخ داده در 25 فروردین 1395 در برخی از ایستگاهها در تاریخ ثبت شده بی سابقه است. از جمله این ایستگاهها می توان به ایستگاه بروجرد با بارش روزانه 106.9 میلیمتر اشاره کرد که قبل از این حداکثر بارش مشاهده شده روزانه در این ایستگاه 72 میلیمتر بوده است یا در ایستگاه ملایر،واقع در حوزه آبریز رودخانه کرخه پیش از این حداکثر میزان ثبت شده 68 میلیمتر بود ولی در 25 فروردین به رقم بی سابقه 112.4 رسید. همچنین‌اند ایستگاهای مانند نهاوند و خرم آباد.
به علاوه، جمع بارش ثبت شده در طی 4 روز نخست توفان نیز بی سابقه بوده و در برخی از ایستگاهها مانند ملایر، بارش رخ داده در این طوفان بیش از 43% بارش متوسط سالانه خود را پوشش می دهد.
وقوع چنین توفان کم سابقه ای موجب بروز سیلاب های بزرگی به ویژه در حوضه های دز و کرخه شده و مقدار جریان آب در کارون را نیز بیش از اندازه زیاد کرد. در 25 فروردین گذشته،حجم آبی با شدت 8000 و 4000 هزار مترمکعب در ثانیه به سمت سدهای دز و کرخه حمله ور شدند و در این بین سیلاب های میان حوضه ها هم، هر کدام در بین راه با این سیلاب گسترده همراهی کردند.
در صورت عدم وجود سدهای خوزستان، چنین سیلابی می توانست تومار جلگه خوزستان عزیز را در هم بپیجد به گونه ای که نه از تاک نشان ماند و نه از تاک نشان.
کارشناسان مستقل معتقدند که اگر سد های خوزستان نبود با این سیلاب ها حتما شهر های بزرگی چون شوشتر، دزفول، اهواز، آبادان، اندیمشک، خرمشهر و... به طور کامل غرق آب می شدند و هزاران هموطن آسیب می دیدند.
اما خوشبختانه بخش بزرگی از این سیلاب سهمگین و رعد آسا در مخازن بزرگ سدها آرام گرفته و رام شدند. به منظور پرهیز از بیشتر شدن سیلاب های رودخانه های دز و کارون و ایجاد شرایط غیر قابل کنترل در شهر ها و روستاها به ویژه شهر اهواز، رها سازی آب از سد گتوند محدود و در زمانهایی صفر گردید. سد کرخه نیز هرچه گرفت ذخیره کرد تا بدین ترتیب مقدار آب از آستانه تحمل رودخانه ها خیلی بالاتر نرود. با این وجود خساراتی به برخی از هموطنان وارد شد که موجب تاسف فراوان است.
می توان گفت امروزه به مدد زیرساخت های مناسبی که در حوضه های بالادستی جلگه خوزستان ایجاد شده اند ونیز ارتقاء دانشی که در موضوعات غیرسازه ای مانند پیش بینی طوفان وسیلاب در کشور بدست آمده است دیگر فجایع طبیعی مانند گذشته های نه چندان دور ویرانگر نیستند به گونه ای که می توان با آنها کنار آمد.
این توفان، آزمونی بزرگ و درس بزرگی برای مدیریت منابع آب و سدها بود. سدهای بزرگ خوزستان که طی چندین دهه ساخته شده بودند.
با رعایت انصاف می توان گفت سد های استان خوزستان دین خود را ادا کرده اند.
*عیسی بزرگ زاده
کارشناس ارشد صنعت آب
