نقش سایه در زندگی کمتر از نور نیست؛ سایه نعمت الهی است که سبب آسایش و آرامش میشود و می‌توان با استفاده درست از این منبع طبیعی در معماری سبب کاهش اتلاف انرژی شد.
به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، «وَ اللَّهُ جَعَلَ لَکُمْ مِمَّا خَلَقَ ظِلالاً وَ جَعَلَ لَکُمْ مِنَ الْجِبالِ أَکْناناً وَ جَعَلَ لَکُمْ سَرابيلَ تَقيکُمُ الْحَرَّ وَ سَرابيلَ تَقيکُمْ بَأْسَکُمْ کَذلِکَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْکُمْ لَعَلَّکُمْ تُسْلِمُونَ (آیه 81 سوره نحل)؛ و خدا برای آسایش شما از گرما، سایه‌بان‌هایی از درختان و سقف و دیوار و کوه‌ها مهیا ساخت و از غارهای کوه پوشش و اتاق‌ها برایتان قرار داد تا از سرما و گرما پناهی گیرید و نیز لباس که شما را از گرمای آفتاب و سرمای زمستان بپوشاند خلق کرد و نیز برای آنکه در جنگ محفوظ مانید لباس آهن مقرر گردانید، چنین نعمت‌های خود را بر شما تمام و کامل کرد تا مگر مطیع و تسلیم امر او باشید». در بخش اول این آیه به یکی از نعمت‌های طبیعی یعنی سایه اشاره شده است، در واقع همان اندازه که نور برای انسان و سایر موجودات مفید است، سایه نیز دارای فوایدی است از جمله اینکه سایه تابش اشعه خورشید را تعدیل می‌کند؛ این در حالی است که اگر تابش نور خورشید بیش از حد ادامه داشته باشد، نابودی زندگی را در بر دارد؛ بر طبق این آیه سایه باعث آسایش و آرامش میشود، برهمین اساس نقش سایه در معماری ایرانی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
بهر‌ه‌مندی از نعمت سایه در شهرسازی مناطق گرم و خشک در معماری سنتی مناطق گرم و خشک که بیشتر نواحی ایران را تشکیل می‌دهند، زاویه تابش آفتاب در تابستان‌ها تقریبا عمودی است، بنابراین نیاز است تا درا ین شهرها برای معماری ساختمان‌ها و همچنین شهرسازی خود از نعمتی به اسم سایه بهره ببرند. استفاده از سایه علاوه بر اینکه آسایش را برای ساکنین خانه و منطقه به ارمغان می‌آورد، سبب استفاده مؤثر و بهینه از منابع طبیعی و کاهش اتلاف انرژی نیز میشود. برای تبیین بهتر مطلب به شرح یک مثال اکتفا میشود: شهر کویری یزد دارای آب و هوایی گرم و خشک است و به طبع معماری آن نیز باید مطابق آب و هوای آن منطقه باشد. در این اقلیم ساختمان‌ها فشرده و متراکم بوده، دارای دیوارهای بلند و به هم پیوسته هستند، این بافت متراکم به منظور جلوگیری از ورود گرما و سرمای شدید در تابستان و زمستان، همچنین محافظت ساختمان از نفوذ شدت تشعشات خورشیدی و ایجاد سایه است.
ساباط‌ها؛ عناصری جهت ایجاد سایه در معماری یکی دیگر از عناصری که در معماری مناطق گرم و خشک ایران دیده میشود ساباط است، ساباط‌ها سبب ایجاد سایه و مکانی خنک برای رهگذران شده و در تابستان به دلیل کوران هوایی که درون آن انجام میشود، هوای درون ساباط‌ها معمولا خنک‌تر از بیرون است؛ در واقع گفته میشود که ساباط از واژه‌ای به نام سایه و باد گرفته شده است زیرا که ساباط، سایه و باد را برای مردم در تابستان فراهم می‌کند؛ همچنین در این اقلیم کوچه‌های باریک محصور با ساباط و دیوارهای بلند خانه‌ها که کوچه‌ها را محصور کرده‌اند سبب ایجاد سایه شده و مانعی است برای جلوگیری از شدت تابش آفتاب در تابستان. معرف اصلی خانه‌های یزدی و اقلیم گرم و خشک حیاط مرکزی آن‌هاست، این حیاط‌ها دارای حوض آب و فضای سبز هستند که این فضاهای سبز علاوه بر سرسبزی خانه و تأمین سایه و خنکی از خشکی هوا نیز می‌کاهند؛ حیاط‌های مرکزی شهر یزد و جهت‌گیری مناسب بنا نسبت به تابش خورشید و همچنین پایین‌تر بودن حیاط از سطح کوچه و استفاده از حیاط عمیق‌تر در وسط حیاط اصلی به نام گودال باغچه همه تمهیداتی است برای تأمین سایه، خنکی هوا، ارمغان آرامش و آسایش به ساکنین خانه‌ها.
در این اقلیم همچنین به دلیل تابش عمودی و عمیق آفتاب در تابستان‌ها با استفاده از سایه‌بان محاسبه شده در بالای پنجره‌ها و همچنین استفاده از قاب‌های مشبک، شیشه‌های رنگی این شدت تابش را ملایم‌تر و قابل تحمل‌تر کرده‌اند. با توجه به مثالی که ذکر شد می‌توان به این نتیجه رسید که سایه نقش مهمی در ایجاد آرامش و آسایش و کاهش اتلاف انرژی داشته است، بنابراین نیاز است انسان با شناخت درست منابع طبیعی و نعمت‌های الهی، به‌کارگیری مؤثر و بهینه از این منابع طبیعی سبب ارتقای سطح زندگی و باعث ایجاد مکانی امن برای همگان شود، امری که این روزها باعث شده تا آسایش انسانی به فراموشی سپرده شود عدم شناخت این نعمات الهی و درست استفاده نکردن از آن‌هاست. زهرا داوری
در زمینه ی انشار نظرات مخاطبان رعایت چند نکته ضروری است لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنیدخبر داغ مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان استخبر داغ از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب, توهین یا بی احترامی به اشخاص ,قومیت ها, عقاید دیگران, موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه های دین مبین اسلام باشد معذور است.نظرات پس از تایید مدیر بخش مربوطه منتشر میشود.
به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، «وَ اللَّهُ جَعَلَ لَکُمْ مِمَّا خَلَقَ ظِلالاً وَ جَعَلَ لَکُمْ مِنَ الْجِبالِ أَکْناناً وَ جَعَلَ لَکُمْ سَرابيلَ تَقيکُمُ الْحَرَّ وَ سَرابيلَ تَقيکُمْ بَأْسَکُمْ کَذلِکَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْکُمْ لَعَلَّکُمْ تُسْلِمُونَ (آیه 81 سوره نحل)؛ و خدا برای آسایش شما از گرما، سایه‌بان‌هایی از درختان و سقف و دیوار و کوه‌ها مهیا ساخت و از غارهای کوه پوشش و اتاق‌ها برایتان قرار داد تا از سرما و گرما پناهی گیرید و نیز لباس که شما را از گرمای آفتاب و سرمای زمستان بپوشاند خلق کرد و نیز برای آنکه در جنگ محفوظ مانید لباس آهن مقرر گردانید، چنین نعمت‌های خود را بر شما تمام و کامل کرد تا مگر مطیع و تسلیم امر او باشید».
