موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، حجت‌الاسلام محمدحسین نوری‌نیا، معاون اداره مخطوطات سازمان آستان قدس رضوی گفت: ابوجعفر محمد بن محمد بن حسن طوسي مشهور به خواجه‌نصيرالدين (زاده 5 اسفند 579 در طوس و درگذشته 11 تير 653 در بغداد)، شاعر، فيلسوف، متکلم، فقيه، دانشمند، رياضيدان و منجم ايراني سده هفتم است که مجموعه ارزشمندي از آثار وي در قالب دو هزار نسخه نفيس خطي و چاپ سنگي، در گنجينه کتب خطي کتابخانه مرکزي آستان قدس رضوي نگهداري مي‌شود. به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام نوري‌نيا به يکي از نسخه‌هاي نفيس که در زمان حيات مؤلف کتابت شده، اشاره کرد و افزود: اين اثر با نام «قواعد العقائد» در حکمت و کلام شيعه است و در سال 677 هجري قمري، روي کاغذ سمرقندي کتابت شده است. وي اضافه کرد: دو نسخه از تأليفات خواجه‌نصيرالدين، با نام «زبدة الهيئه» در علم هيأت و نجوم، و ديباچه تقويم علاءالدين، هر دو به سال 685 هجري قمري در اصفهان کتابت شده و اهدايي مقام معظم رهبري به‌شمار می‌رود.
معاون اداره مخطوطات سازمان آستان قدس رضوی به نسخه‌اي با موضوع رياضي که مربوط به «هوپسيکِلِس» رياضيدان يوناني بوده و طوسي آن را تحرير کرده است، اشاره کرد و ادامه داد: اين اثر با نام «تحرير المطالع» به دست «قسطاء بن لوقاء» از دانشمندان قرن چهارم به عربي ترجمه شده و تصحيح «يعقوب بن اسحاق کندي» است، کتابت اين نسخه، در سال 672 هجري قمري و معاصر مؤلف انجام گرفته و نادرشاه افشار در سال 1145 هجري قمري، آن را وقف آستان قدس کرده است.
وي «رساله معينيه» يا «المفيد» که در هيأت و نجوم به زبان فارسي نگاشته شده، را اثری دیگر از این دانشمند دانست و گفت: مؤلف، آن را به «ابوشمس معين الدين بن ناصرالدين بن محتشم» تقديم کرده و نسخه آستان قدس، به قلم «محمد بن علي خوافي» به سال 665 هجري قمري در بردسير کرمان کتابت شده و «زين العابدين اصفهاني» در 1166 هجري قمري، آن را وقف آستان قدس کرد.
معاون ادارۀ مخطوطات آستان قدس تصريح کرد: از ديگر نسخه‌هاي نفيس تأليف طوسي، «رساله العزّيه في شرح مقاله النصيريه» است که در زمان حيات مؤلف بر کاغذ سمرقندي کتابت شده است، نسخه‌اي از اثر معروف طوسي در هيأت و نجوم با نام «زيج ايلخاني» در قرن هفتم کتابت شده و «سيد جلال الدين تهراني» که نايب التوليه آستان قدس بوده، در سال 1361 شمسي، آن را وقف آستان کرد.
وي با بيان اينکه از تأليفات مهم «خواجه نصيرالدين» به زبان فارسي، «تحرير اصول اقليدس» است، بیان کرد: نام ديگر آن، «تحرير الأصول الهندسه و الحساب» است که در سال 645 هجري قمري تأليف، و در سال 646 کتابت شده است.
حجت‌الاسلام نوری‌نیا در پايان به نسخه‌اي در علم رياضي اشاره کرد که طوسي آن را تحرير کرد و افزود: اصل اين اثر که «تحرير المفروضات» نام دارد، از «ارشميدس» است و «ثابت بن قره» آن را ترجمه کرده است؛ نسخه آستان قدس، کتابت قرن هفتم به شمار می‌رود.
یادآور میشود؛ کنيه خواجه نصيرالدين طوسي، «ابوجعفر» بوده و به القابي چون «محقق توسي»، «استاد البشر»، «خواجه» و «عقل حادي عشر» شهرت دارد. در ايران پنجم اسفندماه به عنوان سالروز تولد وي، روز مهندس نامگذاري شده است.
