گمانه‌زنی رسانه‌ها و کارشناسان داخلی و خارجی درباره ایران «پساهاشمی»

این خبرگزاری در ادامه اشاره می کند که نکته قابل توجه عدم اجازه دادن به رییس دولت اصلاحات برای حضور در این مراسم بود. یکی از شاهدان عینی به رویترز گفته است که در مقابل طرفداران ایت الله هاشمی عده ای با فریاد شعار مرگ بر امریکا سر می دادند. این خبرگزاری می نویسد:«با این حال، برخوردی صورت نگرفت و همه طرفین احترام یکدیگر را حفظ کردند». 

رویترز اشاره می کند در برنامه های تلویزیون دولتی ایران بخشی از شعارهای شرکت کنندگان علیه صدا و سیما قطع شد و بجای آن موسیقی پخش شد. در بخش پایانی این گزارش آمده است:«فوت آیت الله هاشمی ضایعه ای بزرگ برای روحانی است فقدان فردی که در انتخابات ریاست جمهوری مهم ترین حامی او بود». 

«گاردین» از مراسم دیروز تحت عنوان نمایشی نادر از بیان مطالبات عمومی مردم یاد می کند. این روزنامه می نویسد:«تشییع جنازه ای شگفت انگیز با حضور دست کم دو میلیون نفر در خیابان های تهران در جریان بود. این واکنش به درگذشت مردی بود که نماد ایجاد تعادل و توازن سیاسی در کشور بود». 

در ادامه اشاره می کند که حضور سردار سلیمانی در مراسم تشییع پیکر یکی از نادرترین حضورهای او در میان افکار عمومی بود. این روزنامه می نویسد:«در حالی که در زمان ریاست جمهوری ایت الله هاشمی روابط ایران با همسایگان عرب آن کشور بهبود یافت اکنون کشورهای منطقه در تقابل با ایران قرار گرفته اند». 

گاردین در پایان می نویسد:«فوت ایت الله هاشمی باعث ایجاد نگرانی در میان میانه روها در ایران شده است. اصلاح طلبان باور دارندکه فوت او توازن قوا را به سمت تندروها تغییر می دهد. این موضوع می تواند تهدیدی جدی برای انتخاب دوباره روحانی در انتخابات پیش رو باشد». این روزنامه هم چنین اشاره می کند که مقام های شهرداری اعلام کرده اند که خیابانی به نام ایت الله هاشمی نامگذاری خواهد شد. 

روزنامه امریکایی «نیویورک تایمز» با انتشار گزارشی درباره مراسم تشییع پیکر ایت الله هاشمی با عکس هایی با کیفیت فوق العاده بالا اشاره می کند در حالی که سال ها ایت الله هاشمی به عنوان سیاستمداری محافظه کار شناخته می شد به ناگهان تبدیل به قهرمان غیر منتظره طبقه متوسط ایران شد به خصوص پس از مواضعی که بدنبال حوادث انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ اتخاذ کرد». 

این روزنامه در بخش پایانی گزارش خود با چند تن از شهروندان شرکت کننده در مراسم گفت و گو کرده است. «لیلی فرهنگ» فارغ التحصیل دانشگاه و ۲۶ ساله می گوید که فوت هاشمی نگرانی بزرگی برای او ایجاد کرده است. او که مانند بسیاری از هم نسلی هایش بیکار است می گوید که برای ادای احترام به مردی حضور یافته که به او و جوانان احترام می گذاشت. 

شبکه خبری «الجزیره» با انتشار گزارشی اشاره می کند که فوت ایت الله هاشمی ضایعه ای بزرگ برای اصلاح طلبان بود. الجزیره از این موضع به عنوان فقدان میانه روی و تعادل سیاسی در صحنه سیاسی ایران  یاد میکند و می نویسد این فقدان یک واسطه و میانجی گر مهم در عرصه سیاسی ایران است. این شبکه خبری اشاره می کند که پس از  پیروزی روحانی در انتخابات ایت الله هاشمی گفته بود که حال می توانم با ارامش و خیالی اسوده از این دنیا بروم. الجزیره اشاره می کند که روحانی شخصیتی بود که کمتر در عرصه عمومی شناخته می شد  و این حمایت قاطعانه ایت الله هاشمی از او بود که در انتخابات به نفع اش تمام شد. الجزیره پیش بینی می کند ک در بلند مدت فوت آیت الله به ضرر اصلاح طلبان و میانه رو ها تمام خواهد شد. این شبکه اشاره می کند باید منتظر تشدید تنش های سیاسی میان انان با محافظه کاران در ایران در زمان از دست دادن یک میانجی چون هاشمی بود.

این شبکه خبری اشاره می کند که  احساسات مردم و طبقه متوسط که احترام زیادی برای رفسنجانی قائل بودند به کمک روحانی خواهد امد. 

این شبکه خبری در ادامه به نقل از جلائی پور استاد دانشگاه و از فعالان اصلاح طلب اشاره می کند که اصلاح طلبان چاره ای جز جمع شدن پشت سر روحانی برای خنثی سازی تلاش تندروها ندارند او معتقد است که تندروها پس از درگذشت ایت الله هاشمی جسورتر می شوند و تنها اتحاد طبقه متوسط با روحانی می تواند علیه آنان کار آمد باشد. 

این شبکه خبری در ادامه به نقش میانجی گرانه و عملگرایانه آیت الله هاشمی برای اشتی دادن جناح های مختلف و نمایندگان آنان در ایران با یکدیگر اشاره دارد. 

«صدرالدین موسی» تحلیلگر سیاسی به الجزیره می گوید که فقدان آیت الله هاشمی  برای روابط ایران و عربستان سعودی به معنای فقدان یک میانجی مهم است. او اشاره می کند که هنوز قطعی نیست اما احتمالا ایت الله ناطق نوری جانشین ایت الله هاشمی در مجمع تشخیص مصلحلت نظام خواهد شد. 

روزنامه «وال استریت ژورنال» نیز با انتشار گزارشی به پیامدهای فوت ایت الله هاشمی پرداخته است. این روزنامه اشاره می کند که اگرچه در هیچ نظرسنجی ای محافظه کاران پیشتاز نیستند و نامزد مشخصی نیز مغرفی نکرده اند با این حال، فوت بزرگترین یار روحانی باعث ایجاد نگرانی هایی برای اصلاح طلبان و میانه روها شده است. 

حق شناس عضو شورای مرکزی اعتماد ملی به این روزنامه می گوید که اکنون اصلاح طلبان نگران نوع واکنش تندروها هستند. دولت روحانی نیز در وضعیت دشواری از دید این فعال سیاسی قرار گرفته است. 

این روزنامه اشاره می کند که تندروها هنوز نشان نداده اند که می خواهند پس از درگذشت ایت الله هاشمی چه واکنشی از خود نشان دهند. این روزنامه اشاره می کند که آنان ابزارهای متعددی دارند از جمله محرومیت نامزدها از تایید صلایت توسط شورای نگهبان. 

«مهدی خلجی» پژوهشگر موسسه واشنگتن اینستیتیوت معتقد است که روحانی تبدیل به سیاستمداری تنها شده که در برابر جبهه ای قوی می جنگند در حالی که هیچ پشتیبانی ندرارد. او معتقد است که روحانی در حال حاضر باید ثابت کند که توان حفظ پایگاه اجتماعی اعتدالی را به نفع خود در انتخابات اینده دارد». 

بهروز نعمتی نماینده مجلس اما نظر دیگری دارد و می گوید که حضور گسترده مردم در مراسم تشییع پیکر نشانه ای از اتحاد مردم در زمینه های مختلف بود. جلودار زاده نیز امیدوار است که پس از فوت ایت الله هاشمی همگرایی بیش تر میان نیروهای میانه رو ایجاد شود.

المانیتور با انتشار گزارشی اشاره می کند که فوت ایت الله هاشمی جرقه ای نهایی برای رویارویی رقبای سیاسی در عزاداری در برابر یکدیگر بود. المانیتور مدعی است  که  شعارها نشان می دادند که دو قطبی در جامعه ایران میان محافظه کاران و اصلاح طلبان وجود دارد و به خوبی دیده می شد. 

یک مرد جوان به المانیتور می گوید که امروز روز غم انگیزی برای ایران است و تصور ایران بدون هاشمی امکان پذیر نیست. از دید او ایت الله هاشمی کتاب تاریخ، نماد و عطر و بوی حضرت امام (ره) بود و از دوستان نزدیک مقام معظم رهبری بود و بخش وسیعی از خاطرات ما (ملت) را به خود اختصاص داده بود و پذیرش فوت او کار اسانی نیست و بعد گریه کرد. 

یک فرد دیگر با پوستر هاشمی زنده است می گوید که او برای ما حکم یک پدر را داشت حتی زمانی که اختلاف وجود داشت او همیشه برای انقلاب بود. خانمی با چهره ای گریان می گوید  که ایشان تنها یار دیرینه رهبری بودند و اکنون قطعا تحمل تنهایی و از دست دادن این عزیز برای مقام معظم رهبری دشوار است. 

المانیتور اشاره می کند که پس از مراسم نماز در دانشگاه مردم شروع به پیاده روی به سمت منطقه تعیین شده کردند . بعد اشاره می کند یک زن جوان به المانیتور گفته است که حالا که او فوت کرده مردم حرف های زیادتری برای گفتن دارند. 

یک پیرمرد با عکس او راه می رود و می گوید در طول جنگ هشت ساله ایران و عراق در ارتش بوده است و تحت فرماندهی ایت الله هاشمی. او می گوید مانند جوانانی نیست که از طریق خانواده های شان درباره ایت الله هاشمی شنیده باشند . او می گوید که از نزدیک تجربه کرده و می داند که چه گوهری از دست رفته است. او می گوید که ایت الله هاشمی شجاع بود یک روحانی با ذهنی نابغه و سیاستمداری با مهارت همانند یک پزشک حاذق .

رادیو ملی امریکا (ان پی ار) با انتشار گزارشی اشاره می کند که فوت رییس جمهوری اسبق ایران ممکن است رقابت های بعدی را شکل دهد. رادیو ملی امریکا از او  به عنوان یکی از ارکان مهم پایگاه حمایتی  روحانی در انتخابات ۲۰۱۳ میلادی یاد می کند. این رادیو اشاره می کند که فوت ایت الله هاشمی چند ماه پیش از رقابت روحانی برای انتخاب مجدد از دست رفتن یک برگ برنده کلیدی در جبهه اعتدالیون در ایران بود. 

«علی انصاری» استاد تاریخ ایران در دانشگاه سنت اندروز در اسکاتلند می گوید که این موضوع یک خلاء سیاسی ایجاد می کند. او معتقد است که رییس دولت اصلاحات تحت کنترل شدید قرار دارد و از حضور او در میان افکار عمومی جلوگیری می شود از سوی دیگر آیت الله هاشمی نیز درگذشته است. در نتیجه، به گمان او این خلاء تبدیل به حفره ای بزرگ به مرور زمان خواهد شد. انصاری می گوید که ماه های اینده ازمایشی سیاسی و واقعی برای روحانی است که می توان از طریق آن فهمید که ایا روح این پایگاه رای دهندگان را حفظ کرده است یا خیر. او می گوید. 

رادیو ملی امریکا اشاره می کند که در معرض خطر بودن روحانی و درگذشت ایت الله هاشمی سبب تضعیف امید به بهبود روابط ایران با جهان غرب و کشورهای دیگر می شود و اعتماد به نفس تندروها را در ایران را افزایش می دهد.

گری سیک پژوهشگر ارشد در برنامه خارومیانه دانشگاه کلمبیا اما باور دارد که برخلاف بسیاری از کارشناسان سیاسی او باور دارد که فوت ایت الله رفسنجانی تاثیر عملی بسیار کمی در این برهه زمانی می گذارد. او می گوید اگرچه هاشمی حامی روحانی بود با این حال، نتیجه انتخابات بعدی به توانایی روحانی در متقاعد کردن ایرانیلن بستگی دارد و این که بتواند آنان را متقاعد کند که با توافق هسته ای وضعیت بهتر است.

این رادیو در ادامه اشاره می کند که روحانی قصد خود برای شرکت در انتخابات را اعلام نکرده هر چند  که حامیان او می گویند که احتمالا شرکت می کند و تحلیلگران باور دارند که احتمالا قالیباف رقیب اصلی او در جناح مقابل خواهد بود. رادیو ملی امریکا اشاره می کند که فوت ایت الله نمادی از کاهش حضور و نفوذ انقلابیون نسل اول است و باید منتظر تغییر نسل در میان رهبران جمهوری اسلامی ایران بود. انصاری می گوید که نگرانی اصلی آن است که این تغییر نسلی به اعتدال و میانه روی کمتر بیانجامد.  

او می گوید فوت ایت الله هاشمی ممکن است سبب  تقویت دست نهادهای خاصی شود که خواستار نزدیکی به روسیه و دوری از غرب هستند و این موضوع می تواند اینده ایران را در هاله ای از ابهام قرار دهد.