| |
شنبه ۰۸ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۱۹:۲۳
بروزرسانی ۳ ساعت پیش
به گزارش خبرداغ به نقل از روزنامه رسالت ، سرطان ازجمله بیماری‌های شایعی است که انسان‌های زیادی را در سراسر جهان درگیر کرده است. بیماری به نسبت کشنده‌ای که می‌تواند به‌صورت خاموش در بدن افراد پیشروی کرده و با درگیر کردن اندام‌های مختلف، روند طبیعی زندگی را تحت تأثیر قرار دهد. از زمان کشف این بیماری تاکنون همواره تلاش‌ها و تحقیقات زیادی در خصوص شناخت انواع سرطان و دلایل و عوارض بیماری انجام‌شده است. اگر درگذشته پژوهش‌های مرتبط با سرطان بر ارتباط این بیماری با مصرف سیگار، نوع تغذیه و قرارگرفتن در معرض برخی سموم، تمرکز داشتند، در سال‌های اخیر محیط‌زیست هم یکی از داده‌هایی است که در پژوهش‌ها به آن می‌پردازند و رابطه تنگاتنگ وضعیت محیط‌زیست و به‌طور خاص آلودگی هوا با ابتلا به انواع سرطان اثبات‌شده است.
متخصصان حوزه سلامت می‌گویند آثار بلندمدت آلودگی هوا می‌تواند سال‌ها و گاه برای همیشه باقی بماند و در موارد متعدد به مرگ منجر شود. ازجمله این آثار طولانی‌مدت، ابتلا به بیماری‌های متعدد نظیر سرطان و بیماری‌های تنفسی است. آلودگی هوا همچنین می‌تواند آسیب ماندگار به اعصاب، مغز، کلیه، کبد و سایر اندام‌ها را در پی داشته باشد. این درحالی است که محسن پیرهادی، رئیس فراکسیون مدیریت شهری مجلس شورای اسلامی، با تأکید برافزایش نزدیک به ۹۰ درصدی مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا طی یک سال، گفته است که مقام‌ها و دستگاه‌های مسئول علاوه بر اجرا نکردن قانون هوای پاک، در نیروگاه‌ها «مازوت سوزی»می‌کنند.
هرچند مسئولان ذی‌ربط این موضوع را انکار کرده‌اند، اما غلامرضا نبی، عضو هیئت‌علمی دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران، در یک برنامه رادیویی هشدار داده است: «اگر نقشه پایتخت را از بالا نگاه کنیم، می‌بینیم دی‌اکسید گوگرد شبیه یک هاله بنفش‌رنگ روی تهران را گرفته که ناشی از آغاز مازوتسوزی در نیروگاه‌های اطراف شهر و گازوئیل‌‌سوزی شهرک‌های صنعتی است که دقیقا در مسیر باد‌های ورودی به تهران قرار دارند.»
شانه خالی کردن مدیران نهادهای مختلف از زیر بار مسئولیتشان برای حل این مشکل تازگی ندارد، ولی آنچه در هفته‌های گذشته درباره «مازوت سوزی» مطرح‌شده، نگرانی‌ها در مورد به خطر افتادن سلامت شهروندان را افزایش داده است.
شرکت گاز استان مرکزی و شرکت توزیع برق حرارتی شازند شامگاه دوشنبه ۲۰ آذر در اطلاعیه‌ای مشترک از آغاز مازوتسوزی در نیروگاه شازند خبر دادند و مدعی شدند که برای کاهش دوره مصرف استفاده از سوخت مازوت در این نیروگاه تلاش خواهند کرد.
در این اطلاعیه که نسخه‌ای از آن را خبرگزاری دولتی ایرنا منتشر کرده است، «برودت هوا و مصرف‌کنندگان خانگی» به‌عنوان مقصران اصلی کمبود گاز و مازوتسوزی در نیروگاه شازند معرفی‌شده‌اند. در بخشی از این اطلاعیه آمده است: «با توجه به برودت هوا و افزایش روزافزون مصرف گاز به‌ویژه در بخش خانگی، تأمین کامل سوخت نیروگاه‌ها ممکن نیست و به علت محدودیت‌های اعمال‌شده در سوخت گاز نیروگاه‌های ایران، نیروگاه شازند نیز برای تأمین برق و حفظ پایداری شبکه، طی روزهای آینده به استفاده از سوخت مازوت ناگزیر خواهد شد.»
همجواری با نیروگاه و ابتلای ۳۰ درصدی مردم شازند به سرطان
مازوتسوزی در نیروگاه شازند پیش از فرارسیدن فصل زمستان آغازشده و برخلاف وعده مسئولان، افزایش برودت هوا به استفاده بیشتر از این سوخت منجر شده است.
طبق گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی، نیروگاه شازند یکی از ۱۴ نیروگاهی است که در پاییز و زمستان ۱۴۰۱ از سوخت مازوت استفاده کرده است. در همین زمینه محمود احمدی بیغش، نماینده شازند، مرداد ۱۴۰۲ در صحن علنی مجلس، گفت که شازند آلوده‌ترین شهر ایران است و حدود ۳۰ درصد مردم این شهر به دلیل همجواری با نیروگاه به سرطان مبتلا شده‌اند. او همچنین مدعی شد علت غالب مرگ‌ومیر در این شهرستان سرطان است.
به گفته نماینده شازند، بسیاری از مردم این شهر برای تأمین هزینه شیمی‌درمانی با سختی مواجه‌اند و گاه برای تهیه یک آمپول شیمی‌درمانی ۱۱ میلیون تومان پول می‌دهند.
احمدی بیغش در ادامه افزود: درحالی‌که احداث صنایع جدید در حریم ۳۰ کیلومتری اراک ممنوع است، برخی افراد با استفاده از رانت مجوز راه‌اندازی این شرکت را از دولت گرفتند و بااینکه این موارد به ابراهیم رئیسی نیز گفته شد، او «گوش شنوا» ندارد.
احمدی بیغش پیش از آن‌هم مطرح کرده بود که به دلیل وجود آلاینده‌های زیست‌محیطی، ۲۵ درصد خانواده‌ها در شازند دستکم یک بیمار مبتلابه سرطان دارند. این نماینده مجلس بهمن ۱۴۰۱ در جمع خبرنگاران استان مرکزی ادعا کرد: افزایش موارد ابتلا به سرطان در منطقه فاجعه‌بار و نگران‌کننده است. به گفته او شهرستان شازند گرفتار آب، هوا و خاک‌آلوده است، درحالی‌که نیروگاه، پتروشیمی و پالایشگاه در مرغوب‌ترین اراضی این شهرستان بناشده و همه این اراضی را تحت تأثیر قرار داده‌اند.
وزارت بهداشت و دیگر نهادهای رسمی، آماری را که این نماینده مجلس از شیوع سرطان در شهرستان شازند ارائه داد، تأیید نکرده‌اند اما تأثیر همجواری با نیروگاه‌ها و پالایشگاه بر سلامتی انسان انکار‌ناپذیر است.
براساس مطالعات پژوهشگران که نتایج آن در ایندیپندنت منتشرشده، «آلاینده‌های صنایع پتروشیمی از طریق تنفس، خوردن، آشامیدن یا جذب از طریق پوست وارد بدن می‌شوند و اقامت در مناطق مسکونی مجاور این صنایع ریسک ابتلا به سرطان‌های کبد، ریه، مغز و خون را بالا می‌برد. همچنین می‌تواند عوارضی مانند ناباروری و تولد نوزادان با نقص ژنتیکی را به همراه داشته باشد. پیامدهای این همجواری وقتی این نیروگاه‌ها مازوت بسوزانند، بیشتر هم میشود. سردرد، حالت تهوع، سرگیجه و بیماری‌های گوارشی از عوارض قرار گرفتن کوتاه‌مدت در معرض مازوت‌سوزی‌اند. قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض این شرایط نیز خطر بروز حمله قلبی و ابتلا به بیماری‌های ریوی و مشکلات تنفسی را به همراه دارد. سوزاندن مازوت به ایجاد سولفات‌ها و نیترات‌ها به‌صورت آئروسل منجر میشود؛ آلودگی‌هایی که باران اسیدی ایجاد می‌کنند و اکوسیستم‌های زمین را تحت تأثیر قرار می‌دهند.»
تنفس هوای آلوده خطر ابتلا به سرطان ریه را ۱۶ تا ۲۴ درصد افزایش می‌دهد
جای هیچ تردیدی باقی نمانده که آنچه امروز آلودگی هوا را شکل می‌دهد ذرات کوچکتر از ۲/۵ میکرون و ۱۰ میکرون‌اند که منشأ آن‌ها آلودگی سوخت است. در همین زمینه سال ۲۰۰۹ گزارشی در رسانه‌ها منعکس شد، که «نقطه عطفی در خصوص برآورد غلظت آلاینده‌های هوا به‌شمار می‌آید؛ در این گزارش بیش از ۱۸۱ آلاینده مختلف موجود در هوا موردمطالعه قرار گرفتند که از این میان ۸۰ آلاینده به شکل‌گیری سرطان در انسان کمک می‌کنند. به‌عنوان‌مثال بنزن یک سم آزادشده از اگزوز اتومبیل‌ها است که تنفس آن می‌تواند منجر به سرطان شود؛ درواقع حدود ۳۰ درصد از سرطان‌های ناشی از هوای آلوده به دلیل دود وسایل نقلیه و ۲۵ درصد دیگر از سرطان‌ها به دلیل آلودگی‌های صنعتی و کارخانه‌ای است. یک مطالعه در سال ۲۰۰۲ نشان داد فردی که طولانی‌مدت در معرض هوای آلوده است و فرد دیگری که با یک شخص سیگاری زندگی می‌کند و مدام در معرض دود سیگار قرار دارد، هردو به‌اندازه یک فرد سیگاری در معرض خطر سرطان ریه هستند، تنفس هوای آلوده می‌تواند خطر ابتلا به سرطان ریه را ۱۶ تا ۲۴ درصد افزایش دهد. تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۱ انجام شد حاکی از آن است: افراد غیرسیگاری که در مناطق با آلودگی هوای بالا زندگی می‌کنند ۲۰ درصد بیش از سایر افراد که در مناطق پاک زندگی می‌کنند به سرطان ریه مبتلا می‌شوند.» (منبع: خبرگزاری ایمنا)
ریزگردها در طولانی‌مدت عامل سرطان
«عمده‌ترین علت آلودگی هوا، وجود پنج نوع آلاینده اصلی «ازن، دی‌اکسید سولفور، دی‌اکسید نیتروژن، منواکسید کربن و پی.ام یا همان ذرات معلق» در هوا است، سایزهای بزرگ این ذرات معلق برای سلامتی ریه‌های انسان هیچ ضرری ندارد زیرا از طریق مکانیسم‌های طبیعی و فیلترهایی که در بینی انسان قرار داده‌شده، گیر می‌کند و تصفیه خواهد شد، اما ذرات ریز زیر ۱۰ میکرون و به‌خصوص ۲/۵ میکرون وارد دستگاه تنفسی و گردش خون انسان و در کل بدن پخش میشود و عوارض زیادی برای بدن خواهند داشت.» این را حسن‌الله صادقی، فوق تخصص بیماری‌های ریوی و تنفسی می‌گوید و در ادامه درباره عوارض ریزگردهای زیر ۲/۵ میکرون برای بیماران تنفسی بیان می‌کند: این ریزگردها به دلیل ته‌نشین شدن در حبابچه‌های دستگاه تنفسی، برای بیماران تنفسی خطرناک خواهند بود، همچنین منواکسید کربن موجود در هوا موجب مسمومیت در افراد خواهد شد که سردرد، بی‌حالی، خستگی، بی‌اشتهایی و کاهش تمرکز ازجمله نشانه‌ها و عوارض کوتاه‌مدت این مسمومیت خواهد بود.
وی اضافه می‌کند: ریزگردها دارای اثرات کوتاه‌مدت تشدیدکننده بیماری‌های تنفسی و اثرات بلندمدت است که در آینده بار سنگینی به جامعه وارد خواهد کرد، ترکیب آلاینده‌های موجود در این ریزگردها که جذب بدن می‌شوند، بدن انسان را در معرض بیماری‌های مختلف قرار می‌دهند و می‌توانند بزرگسالان را دچار بیماری‌هایی مانند برونشیت «التهاب لوله‌های داخلی دستگاه تنفس» و بیماری‌های انسدادی، یا تحدیدی، تشدید بیماری‌های موجود تنفسی مانند آسم کنند، اما وجود این ریزگردها در طولانی‌مدت در مجاری تنفسی باعث بروز بیماری‌های انسدادی ریه و حتی سرطان میشود.
خطر آلودگی هوا بیش‌ازحد تصور
پژوهشی که در نشریه «همه‌گیرشناسی، نشانگرها و پیشگیری سرطان» منتشرشده، اشاره دارد به اینکه «غلظت آلاینده‌هایی که از ۲.۵ میکرون کوچکتر هستند محاسبه‌شده، تا مشخص شود آیا ارتباطی بین غلظت آلاینده‌ها در محل زندگی افراد و میزان مرگ‌ومیر ناشی از سرطان وجود دارد یا خیر. پژوهشگران متوجه شدند که به ازای افزایش هر ۱۰ میکروگرم در مترمکعب، ۲۲ درصد ریسک مرگ‌ومیر ناشی از سرطان بیشتر میشود.»
پژوهشگران دانشگاه هنگ گنگ و انگلیس، در این پژوهش که طی دوره‌ای سیزده‌ساله انجام‌شده، وضعیت سلامت ۶۶ هزار نفر در محل زندگی‌شان را بررسی کرده‌اند و دکتر فرین کمانگر، رئیس و استاد بخش همه‌گیرشناسی دانشگاه دولتی مورگان در بالتیمور در آمریکا، می‌گوید این تحقیق نشان می‌دهد خطر آلودگی هوا ازآنچه پیش‌ازاین فکر می‌کردیم بیشتر است. آن‌طور که فرین کمانگر می‌گوید، برای داشتن تصویری از ذرات ۲/۵ میکرون می‌توانیم یک‌سی‌ام قطر یک تار مو را در نظر بگیریم. آن‌قدر ریز و کوچک و ناچیز که می‌تواند به‌راحتی وارد ریه انسان شود و بسیار عمیق نفوذ کنند و باعث بیماری‌های ریوی و آسم و سرطان شوند. با این حساب وضعیت شهرهای بزرگ ایران که با غول آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم می‌کنند، چگونه است؟
استاد و رئیس گروه بهداشت دانشگاه دولتی مورگان در بالتیمور، تأکید می‌کند: «آلودگی هوای تهران خیلی زیاد است. ولی این مطالعه به‌ویژه روی ذرات کوچکتر از ۲/۵ میکرون کارکرده است که در تهران بالا هستند، ولی آن‌قدر که انتظار داریم بالا نیستند. این ذرات معمولا در تابستان حدود ۲۵ میکروگرم در مترمکعب هستند و در زمستان برپایه مطالعات انجام‌شده حدود ۵۰ تا ۶۰ میکروگرم در مترمکعب هستند. بنابراین به‌طور متوسط در تهران مقدار آن‌ها حدود ۴۰ میکروگرم در مترمکعب است.»
به گفته این پژوهشگر ایرانی در آمریکا، باید عوامل دیگر را هم در ابتلا به سرطان به هنگام قرارگرفتن در معرض آلودگی هوا مدنظر داشت: «آلاینده‌ای که روی مرگ‌ومیر اثر می‌گذارد تنها ذرات کوچکتر از ۲/۵ میکرون نیستند. بسیاری از آلاینده‌های دیگر در هوا وجود دارند. چیزی که شاخص هوا نامیده میشود و باید معمولا بین صفر تا ۵۰ باشد در ایران خیلی وقت‌ها ۸۰، ۹۰ و ۱۰۰ و در مواقع خیلی بد حتی به ۱۸۰ و ۲۰۰ هم می‌رسد. بنابراین آلودگی هوای تهران همان‌طور که همه می‌دانند بالاست و به‌شدت سلامت را در معرض خطر قرار می‌دهد.»
معمولا متخصصان، درباره خطر افزایش سرطان در ایران هشدار داده و بالارفتن میزان سالمندی را عامل مؤثری در ابتلا به این بیماری اعلام می‌کنند. سرطانی که یکی از عواملش آلودگی هوا و وجود ریزگردهای معلق است. فرین کمانگر می‌گوید وضعیت سرطان در ایران با بسیاری از کشورها قابل‌مقایسه نیست: «انتظار داریم، نرخ سرطان در ایران به‌تدریج بالاتر برود و مقدار قابل‌توجهی از آن به دلیل بالا رفتن سن است. سی – چهل سال پیش، ایران یک کشور خیلی جوان بود. درصد افراد بالای ۶۰ و ۶۵ سال کم بود و میزان ابتلا به سرطان میان افراد جوان خیلی کمتر است. اکنون با توجه به بالارفتن میانگین سن، میانگین ابتلا به سرطان هم بالاتر رفته. ولی اینکه نشان داده‌شده باشد که خطرهای خیلی جدی محیطی وجود دارد که باعث سونامی سرطان میشود، فکر نمی‌کنم صحیح باشد. در حال حاضر در نقاط مختلف ایران، نرخ ابتلا به سرطان را اندازه می‌گیرند و ارقامی که در حال حاضر از ایران بیرون می‌آید هنوز نشان‌دهنده یک فاجعه نیست. در مورد سرطان تنها مسئله فقط آلودگی هوا نیست. طبیعتا سیگار مسئله است و مواد مخدر مثل تریاک ممکن است باعث ایجاد سرطان شود، کمبود ورزش و چاقی، کمبود استفاده از مواد غذایی سالم همه باعث سرطان میشود و ما باید سعی کنیم ترکیبی از زندگی سالم را انتخاب کنیم برای اینکه ریسک بیماری‌های مختلف ازجمله سرطان را در خودمان کم کنیم.»
آلودگی هوا، یکی از ملموس‌ترین مشکلات زیست‌محیطی بسیاری از کلان‌شهرها است و حالا مدت‌هاست که ساکنان شهرهای کوچکتر هم به جمع کسانی پیوسته‌اند که باید با ماسک بهداشتی به خیابان بروند و به خبر تعطیلی مدارس در هوای ناسالم عادت کنند. اما چه راهکارهایی وجود دارد که نه‌تنها احتمال ابتلا به سرطان در هوای آلوده پایین بیاید بلکه مردم بتوانند در هوای سالم و محیط‌زیست مناسب تنفس کنند؟
دکتر فرین کمانگر می‌گوید: «طبیعتا آلودگی هوا هم اثرات مخربی روی سلامت ما دارد و هم اثرات مخرب محیطی دارد. تمام سعی و تلاش ما باید این باشد که آلودگی هوا را کم کنیم. چطور میشود آلودگی هوا را کم کرد؟ می‌توان بیشتر از وسایل نقلیه عمومی استفاده کرد و دولت‌ها باید وسایل نقلیه عمومی بهتر و بیشتری فراهم کنند تا به‌تدریج آلودگی هوا کمتر شود. پیشرفت تکنولوژی خودبه‌خود باعث کاهش آلودگی هوا میشود. به‌تدریج که ماشین‌ها بهتر می‌شوند استانداردها باید بهتر شوند، همان‌طور که در تمام دنیا بهتر شده. امیدوارم در ایران هم این استانداردها جدی گرفته شود و اتومبیل‌های باکیفیتی تولید و عرضه شود. ضمن آنکه مطابق آماری که از سوی کارشناسان محیط‌زیست ارائه‌شده، سهم اتوبوس‌های داخل شهر تهران که عمدتا متعلق به شهرداری است، در تولید ذرات معلق ۶ درصد و سهم کامیون‌ها هم ۱۶ درصد است. درحالی‌که سهم خودرو‌های شخصی، از مجموع دیزلی‌ها کمتر و ۱۴ درصد است. از سوی دیگر، سهم صنایع از تولید ذرات معلق هوای تهران، حتی از هر سه این خودرو‌ها هم بیشتر و معادل ۱۸ درصد است. سهم نیروگاه‌ها ۱۲ درصد و سهم پالایشگاه‌ها نیز ۴/۴ درصد است. سهم خودرو‌های شخصی در تولید آلاینده‌های گازی در تهران ۳۸ درصد است، این سهم برای اتوبوس و کامیون ۴ درصد، اما برای نیروگاه‌ها ۵ درصد است و برای پالایشگاه‌ها و صنایع، به ترتیب ۴ و ۲ درصد است. این ارقام نشان می‌دهد سهم ۳۴ درصدی نیروگاه‌ها، پالایشگاه و صنایع در تولید ذرات معلق، بیش از دو برابر خودرو‌های شخصی است؛ یعنی سهم ۳۴ درصدی نیروگاه‌ها و غیره در برابر سهم ۱۴ درصدی خودرو‌های شخصی. بنابراین ترکیبی از عوامل مختلف را میشود به کاربرد برای اینکه آلودگی هوا کمتر شود.»
آلودگی هوا پنجمین عامل خطر در بروز بیماری‌های غیرواگیر
به هر ترتیب از آلودگی هوا به‌عنوان یکی از عوامل مؤثر در بروز سرطان نام می‌برند و دراین‌باره محمداسماعیل اکبری، رئیس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی عنوان می‌کند: مطالعات انجام‌شده در دنیا نشان می‌دهد كه آلودگی هوا در بروز سرطان مؤثر است و این آلودگی ناشی از ذرات معلق و سوخت‌های فسیلی است. در سال ۲۰۱۲ اثرات ذرات معلق در ایجاد سرطان به اثبات رسید كه از این لحاظ ما در وضعیت مناسبی قرار نداریم. اکبری با تأكید بر اینكه اثرات آلودگی هوا بر بروز سرطان از دخانیات بیشتر است، توضیح می‌دهد: اگر ۱۰ فرد سیگاری باشند ممكن است ۳ نفر آن‌ها مبتلابه سرطان شوند ولی در وضعیت آلودگی هوا همه افراد ممكن است درگیر این بیماری شوند. آلودگی هوا در بروز انواع سرطان‌ها مؤثر است ولی شایع‌ترین نوع آن سرطان ریه، پروستات و خون است كه به ترتیب بیشترین شیوع را در كشور دارد.
کوروش اعتماد، مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت نیز، با اشاره به اینکه سالانه حدود ۲۰ هزار مرگ ناشی از سرطان در کشور رخ می‌دهد، عنوان می‌کند: سرطان‌های پستان، روده بزرگ، پروستات و ریه جزءسرطان‌های شایع در کشور هستند. آلودگی هوا با سرطان ریه در ارتباط است، اما اینکه چه میزان قرارگیری در معرض آلودگی هوا ممکن است باعث بروز این سرطان شود نیاز به انجام مطالعات بیشتر دارد. وی خاطرنشان می‌کند: نکته قابل‌توجه این است که از سال قبل سازمان بهداشت جهانی از «آلودگی هوا» به‌عنوان پنجمین عامل خطر در بروز بیماری‌های غیرواگیر ازجمله سرطان‌ها نام‌برده است، بنابراین میزان بیماری‌ها و مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا چشمگیر است و باید به آن توجه کرد.
