قصد ترامپ ناامید کردن ایرانی‌هاست تا خود آنها از برجام خارج شوند / روحانی و ظریف از سوی مخالفان داخلی برجام هم تحت فشارند / پاسخ‌های احتمالی ایران به خروج ترامپ از توافق چیست؟

نشریه «اسلیت» در تحلیلی به ایلان گلدنبرگ و آرین طباطبایی نوشت: در 12 می دونالد ترامپ سرنوشت توافق هسته ای با ایران را تعیین خواهد کرد. این هفته رهبران اروپایی نخست امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه و سپس آنگلا مرکل صدراعظم آلمان به واشنگتن رفتند تا ترامپ را متقاعد کنند که در برجام ( برنامه جامع اقدام مشترک) بماند. امائول ماکرون برنامه ای برای واکنش جامع تر نسبت به فعالیت های ایران، نگرانی های آمریکا در مورد برنامه هسته ای بلند مدت تهران، برنامه موشکی و سیاست های منطقه ای را به دونالد ترامپ پیشنهاد کرده است. اما وی در اظهاراتی بیان کرد که احتمالا در متقاعد کردن ترامپ شکست خورده است. اما آیا مرکل می تواند اقدام بهتری انجام دهد؟

به گزارش خبرداغ به نقل از  «انتخاب»، در ادامه این تحلیل آمده است: اگر ترامپ از برجام خارج شود ما نباید انتظار یک بحران فوری را داشته باشیم بلکه ما شاهد یک بحرانی هستیم که در طی سالها تداوم خواهد داشت و به احتمال زیاد آمریکا و شرکای اروپایی در نهایت مجبور به انتخاب بین پذیرش ایران مسلح به سلاح اتمی یا تعقیب اقدام نظامی باشد. بنابراین به دلیل مخالفت اعضای کابینه از جمله جیمز متیس وزیر دفاع؛ رکس تیلرسون وزیر امور خارجه سابق و هربرت مک مستر مشار امنیت ملی سابق؛ تاکنون ترامپ نسبت به خروج از برجام خودداری کرده است. این در حالی است که وی در طی دوران مبارزات انتخاباتی برجام را احمقانه ترین توافقی دانست که آمریکا منعقد کرده است. یکی از مهم ترین وعده انتخاباتی وی نابود کردن برجام بود.

مشاوران مخالف خروج آمریکا از برجام به درستی بر این عقیده هستند که اگر ایالات متحده آمریکا از توافق هسته ای با ایران خارج شود منجر به انزوای بین المللی این کشور در سطح بین الملل می شود و همچنین آن ها در اجماع سازی برای تحریم های جدید علیه ایران با دشواری های بیشتری روبرو خواهد بود. این اقدام در محاسبات ایران در تعقیب سلاح هسته ای اثرگذار خواهد بود. در مقابل رئیس جمهور ترامپ درصدد است از قدرت خود برای افزایش عدم قطعیت پیرامون برجام بهره ببرد و هر چند ماه به خروج از برجام و تحمیل تحریم های مجدد ایران را مورد تهدید قرار دهد . به همین ترتیب هراس بازگشت مجدد تحریم ها زمینه خروج تجار از بازار ایران را فراهم کرده است. این کشور را از برخی از منافع اقتصادی ناشی از برجام محروم کرده است. ترامپ از تهدید خروج آمریکا از برجام به عنوان اهرم نفوذی بر شرکای اروپایی و کنگره استفاده کرده تا از این طریق ایران را به پذیرش اصلاح برجام مجبور کنند. اما در واقعیت وی درصدد ناامید کردن ایرانی هاست تا آن ها از توافق خارج شوند و بتوانند آن ها را مقصر شکست برجام جلوه دهند. اما مذاکرات با اروپائیان و کنگره هنوز با هیچ موفقیت بزرگی همراه نبوده است.

با خروج تیلرسون و مک مستر از کابینه و جایگزینی جنگ طلبانی مانند مایک پمپئو و جان بولتون که درصدد خروج از توافق هسته ای هستند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ سناریوی مطلوب حضور ایران در برجام همراه با اروپا – چین و روسیه ( در صورت خروج آمریکا از توافق هسته ای) و خودداری آن ها از سرگیری فعالیت هسته ای حساس است. از این طریق ایران قادرخواهد بود که ایالات متحده آمریکا را مقصر فروپاشی برجام جلوه دهد و بین آن ها و اروپایی جدایی ایجاد کند. مقامات پراگماتیک ( عملگرا) همانند حسن روحانی و محمد جواد ظریف از این مسیر برای دستیابی به منافع اقتصادی ناشی از تعامل با اروپا و انزوای آمریکا حمایت می کنند. این در حالی است که آن ها در تهران از سوی مخالفان تندرو برجام با فشار روبرو هستند. اما اگر دولت های اروپایی متعهد به حفظ و تداوم تجارت با ایران باشند, شرکت های اروپایی به دلیل هراس از این که در لیست سیاه تحریم های واشنگتن قرار بگیرند تمایلی به تجارت با ایران ندارند یا ریسک پذیری کمتری نشان می دهند. شاید این دلیل اصلی مواضع تند مقامات ایران در هفته های اخیر بوده است که آن ها بر این تاکید دارند که اگر آمریکا از برجام خارج شود ما هم از توافق خارج می شویم و فعالیت برنامه هسته ای خود را از سر می گیریم. اما این مواضع به معنای تلاش فوری ایران برای ساخت سلاح هسته ای نیست.

برای درک این که آن ها چگونه به این مسئله واکنش نشان می دهند ضرورت دارد که به استراتژی ایران در دهه 1980م نگاهی بیندازیم. قبل از توافق هسته ای؛ تهران به پیشرفت مستمر همراه با کندی به سمت توانمندی هسته ای اختصاص داده است. اما آن ها از هر گونه اقدام و فعالیتی که باعث تحریک جامعه بین المللی و به طور بالقوه تسریع واکنش نظامی آمریکا گردد خودداری کرده اند. به این ترتیب با خروج آمریکا از برجام، این غیرمحتمل است که ایران دست به اخراج بازرسان بین المللی بزند یا درصدد غنی سازی اورانیوم برای ساخت سلاح هسته ای باشند. همچنین آن ها احتمالا از پیمان منع گسترش سلاح هسته ای هم خارج نخواهند شد. در مقابل آن ها احتمالا برخی از فعالیت های هسته ای حساس خود از قبیل استفاده از سانترفیوژهای پیشرفته تر و ذخایر اورانیوم غنی شده که طبق برجام محدود شده بودند را از سر می گیرد. علاوه بر این آن ها دیگری به تعهد برجامی خود در مورد بازرسی های سرزده تن نخواهند داد. این یک ضربه بزرگی به آگاهی جامعه بین المللی از فعالیت های هسته ی ایران خواهد بود زیرا دسترسی گسترده مهم ترین دستاورد برجام بوده است. در صورت بازگشت تحریم های جدید علیه ایران ، مطمئنا بسیاری از تاجران از ایران خارج خواهند شد. اما واکنش شدید سیاسی در اروپا ، دولت های اروپایی را از تبعیت گسترده نسبت به تحریم های آمریکا باز می دارد و همچنین کشورهای چین و روسیه احتمالا در مقابل این تحریم ها مقاومت می کنند. مهم تر از همه، چین مصرف کننده عمده نفت ایران؛ غیرمحتمل است که میزان خرید نفت از ایران را محدود کند. در سال 2012 و 2013 ایالات متحده آمریکا توانست نیمی از 2.5 میلیون بشکه این کشور را از فروش نفت بین المللی خارج کند. بنابراین واشنگتن با خروج از توافق دیگر قادر نخواهد بود که تهران را وادار به بازگشت به میز مذاکره کند و قطعا نمی تواند بر سر توافق نامه ای که محدودیت بیشتری نسبت به برجام بر ایران تحمیل کند مذاکره کند.