گردشگری و صنایع‌دستی، خلاق و خوش‌آتیه در حوزه صادرات

به گزارش خبرداغ ،اهمیت اقتصادی و ارزآوری این دو بخش موجب شده تا آمارهای صادرات گردشگری و صنایع‌دستی در گزارش‌های سالانه  سازمان‌های بین‌المللی مرتبط با تجارت نیز اهمیتی ویژه پیدا کند. همان‌گونه که می‌دانیم صادرات غیرنفتی نقشی کلیدی در توسعه پایدار دارد، صادراتی که نه صرفا متکی به منابع و داشته‌های خام زیرزمینی، بلکه برآیند یک اقتصاد مبتنی بر تولید و اشتغال است.

این در حالی است که با عنایت به فرمایشات مقام معظم رهبری، صادرات غیرنفتی بیش از گذشته باید مورد توجه قرار گیرد تا بتوانیم اهداف اقتصاد مقاومتی را با تكیه بر دانش و تخصص و نیروی کار داخلی و استفاده از تمام ظرفیت‌های اقتصادی و صنعتی كشور جامه عمل بپوشانیم. بدون شک تنوع‌بخشی به حوزه صادرات علاوه بر کاهش وابستگی به فروش نفت، موجب گسترش تولید و اشتغال نیز می‌شود و از این مسیر می‌ توان مشکل بیکاری و تورم را نیز حل کرد. 

مروری آماری بر وضعیت صنایع‌دستی کشورمان نشانگر آن است که توجه به این بخش راهکار موثری برای رونق بخشی به صادرات و ایجاد اشتغال است. روند صادرات صنایع‌دستی در ایران از ابتدای دولت یازدهم مثبت بوده و ۳۶درصد رشد در سال ۹۳ نسبت به ۹۲،  ۱۳درصد رشد در سال ۹۴،  ۱۰درصد رشد در سال ۹۵ داشته‌ایم و در سال ۹۵ میزان صادرات صنایع‌دستی کشور بالغ بر ۲۳۷میلیون دلار بوده است. از جمله مهم‌ترین چالش‌های بخش صنایع‌دستی در کشور بالا بودن هزینه تمام شده  و در نتیجه ضعف رقابت با محصولات خارجی، فقدان مشوق‌های صادراتی، موانع و مشکلات مربوط به بازاریابی و تبلیغات و عدم کاربردی بودن محصولات این بخش است. 

در میان کشورهای موفق در عرصه تولید و صادرات صنایع‌دستی چین از جایگاه ممتازی برخوردار است و در حال حاضر این کشور یکی از سه قطب اصلی تولید صنایع‌دستی در سطح جهان محسوب می‌شود. به طور کلی سیاست‌های حمایتی دولت، تولید در مقیاس بزرگ و قیمت تمام شده ارزان، تمرکز فعالیت‌های مربوط به این حوزه، استفاده حداکثری از نیروی انسانی جوان و کاربردی بودن محصولات متناسب با ذائقه و نیاز مصرف کننده از عوامل موفقیت کشور چین در تولید و صادرات صنایع‌دستی است. 

بازاریابی و بازارسازی دو اصل مهم است که در زمینه صنایع‌دستی از آن غافل مانده‌ایم و بی‌تردید با شناسایی بازارهای جدید و رفع چالش‌هایی که ذکر شد می‌توانیم به رقم بالای ۲میلیارد دلار صادرات صنایع‌دستی دست یابیم و البته در این مسیر همراهی و حمایت دستگاه‌های متولی اقتصاد کشور در حوزه صنعت و بازرگانی در تسهیل روند توسعه صنایع‌دستی کشورمان تعیین کننده است. نکته مهم دیگر اینکه از جمله مزیت‌های بزرگ صنایع‌دستی ایجاد اشتغال با سرمایه اندک است و در بسیاری از مناطق ایران با توجه به ظرفیت‌های بومی می‌توان با رقمی حدود ۲۰ تا ۳۰میلیون تومان در حوزه صنایع‌دستی شغل ایجاد کرد، در حالی که این رقم در بسیاری از صنایع ۲۰۰ تا ۵۰۰میلیون تومان یا حتی بیشتر است.

 براین اساس در بخش صنایع‌دستی ایجاد ۷۰هزار شغل سالانه  و در بخش گردشگری نیز همین تعداد پیش‌بینی شده است و با این ارقام سهم قابل توجهی از اشتغال‌زایی کشور در دو بخش صنایع‌دستی و گردشگری تعریف شده است. تحقق این آمار نه تنها موجب توسعه اشتغال بومی و رونق کسب و کار روستاییان، توزیع جغرافیایی عادلانه ثروت و کاهش مهاجرات خواهد شد، بلکه سهم واقعی صنایع‌دستی و گردشگری در صادرات را تحقق خواهد بخشید.

اما در بخش گردشگری نیز ظرفیت کشورمان برای صادرات این بخش بسیار بالاست و به جرات می‌توان گفت بهترین و بیشترین ظرفیت‌ها را در صادرات گردشگری داریم. براساس گزارش سازمان جهانی سفر و گردشگری، ارزش صادرات گردشگری ایران یعنی درآمدهای حاصله از ورود گردشگران خارجی در سال ۲۰۱۵ تنها 1/7درصد از کل صادرات کشور را تشکیل می‌داد و این رقم  گویای آن است که به رغم ظرفیت بالقوه بالایی که در حوزه گردشگری داریم  نتوانسته‌ایم به سهم واقعی خود در صنعت توریسم جهانی دست پیدا کنیم، در حالی که ما جاذبه‌های بسیاری داریم که با معرفی درست آن و با پذیرایی مناسب از گردشگران خارجی، می‌توانیم سهم  واقعی‌مان از صنعت توریسم جهان و در آمد مطلوب حاصل از صادرات گردشگری را به خود اختصاص دهیم.

به دلایل متعدد گردشگری یکی از چند پیشران اصلی اقتصاد در چشم انداز ایران محسوب می‌شود و نگاه جدید به گردشگری به عنوان یکی از چند پیشران اصلی اقتصاد ایران نیازمند تحول بنیادی در اجزا و زیر سیستم‌های اقتصاد کشور است.  گردشگری به ویژه برخی از رشته‌های آن که در ایران کاملاً جدید و در مراحل آغازین قرار دارد، همچون گردشگری ورزشی، سلامت، پزشکی، اکوتوریسم و... جزو بخش‌های خوش‌آتیه در سطح جهان و به ویژه ایران محسوب می‌شود. 

نکته قابل توجه اینکه نرخ رشد تجارت جهانی این بخش‌ها بالاتر از نرخ رشد عمومی تجارت جهانی است. برای گذار گردشگری از وضعیت موجود و تبدیل آن به یکی از پیشران‌های اصلی اقتصاد و صادرات باید اتفاقاتی همسو با این رویکرد در سایر حوزه‌های اقتصادی بیفتد. در این زمینه نگاه به تمام کالاها و خدمات بخش های صنعت، کشاورزی، معدن و خدمات باید به گونه‌ای باید مرتبط با حوزه گردشگری و حلقه‌هایی از یک زنجیره واحد و مرتبط دیده شود. با این نگرش می‌توان سرفصل اقتصاد گردشگری را در تمام دستگاه‌های مرتبط با حوزه اقتصاد، صنعت و بازرگانی لحاظ کرد. در این زمینه به ویژه باید فصل مستقلی در حوزه  مشوق‌های صادراتی برای گردشگری و صنایع‌دستی در نظر گرفت تا انگیزه بخش علاقه‌مندان به فعالیت در این حوزه‌ها باشد. به‌عنوان مثال اختصاص سر فصل‌های خاص و جداگانه  گردشگری و صنایع‌دستی در برنامه‌های راهبردی و عملیاتی سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت در تمام استان‌های کشور و هماهنگ با سیاست‌های سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری موجب شتاب بیشتر در تحقق اهداف اقتصادی دو بخش صنایع‌دستی و گردشگری خواهد شد.

بدون شک با تدوین و اجرای بسته‌‌های حمايتی در زمینه صادرات صنایع‌دستی و گردشگری با همراهی هیئت محترم دولت به ویژه وزارت صنعت، معدن و تجارت و شورای عالی صادرات غیر نفتی، می‌توانیم شاهد تحقق سهم واقعی صنایع‌دستی و گردشگری در تولید، اشتغال و صادرات باشیم.

دکتر علی اصغر مونسان

معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری